aqua regia

[,ђ,kwəˈri:dʒIə]

n., Chem.

ца́рская вада́ (распуска́е зо́лата й пляты́ну)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

зазалаці́цца, ‑ціцца; зак.

Стаць залацістыя, набыць колер, адценне золата. Зазалаціліся вогненным пажарышчам таполі, пад лёгкім ветрыкам пачалі губляць свой летні ўбор. Астрэйка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

афіна́ж

(фр. affinage)

ачышчэнне ад прымесей золата, плаціны, серабра.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

АФІНА́Ж

(ад франц. affinage ачыстка),

працэс атрымання высакародных металаў высокай чысціні шляхам ачысткі ад дамешкаў; адзін з відаў рафінавання металаў. Золата і серабро ачышчаюць электролізам (чысты метал асядае на катодзе); атрыманае золата мае пробу не ніжэй за 999,9. Плаціну і металы плацінавай групы ачышчаюць т.зв. «мокрым» спосабам: раствараюць у мінер. кіслотах і асаджаюць спец. рэагентамі (хлорысты амоній, аміяк, цукар). Афінаж золата робяць і «сухім» спосабам: расплаўляюць, насычаюць хлорам, хларыды невысакародных металаў выпарваюць, хларыды серабра ўсплываюць на паверхню. Проба золата 996,5, серабра, адноўленага з хларыдаў, 999.

т. 2, с. 132

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Лямава́ць ’аблямоўваць, акружаць, абводзіць, падшываць’ (Нас.). З польск. lamować ’тс’, якое ад lama ’аблямоўка, абшыўка’ < франц. lame ’бляшка, паясок, пласцінка з золата, срэбра, якія ўжываліся пры вышыванні’ (Слаўскі, 4, 36 і 40).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

упла́віць, уплаўлю, уплавіш, уплавіць; зак., што ў што.

Спец. Пры дапамозе плаўкі ўставіць, умацаваць што‑н. у што‑н. Уплавіць плаціну ў золата.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вкрапле́ние ср.

1. (действие) укра́пванне, -ння ср.;

2. укра́піна, -ны ж.;

вкрапле́ния зо́лота геол. укра́піны зо́лата.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ца́рскі, -ая, -ае.

1. гл. цар.

2. Які адносіцца да манархіі на чале з царом.

Царская Расія.

Ц. рэжым.

3. перан. Вельмі багаты, раскошны.

Ц. абед.

○ Царская гарэлка — сумесь салянай і азотнай кіслот, якая растварае золата, плаціну і іншыя металы.

Царскія дзверы — пярэднія дзверы ў царкоўным іканастасе, што вядуць у алтар.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

капелі́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак. і незак., што.

Спец. Аддзяліць (аддзяляць) золата і серабро ад прымесі акісляемых металаў шляхам прагравання са свінцом у капелі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

суса́льны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да сусалі, з’яўляецца сусаллю. Сусальнае золата. // Пакрыты сусаллю. Сусальныя рызы.

2. перан. Які вызначаецца фальшывай прыгажосцю, саладжавасцю.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)