дура́к разг. ду́рань, -рня м., дурны́, -но́га м.;
◊
оста́ться в дурака́х заста́цца ў ду́рнях;
дура́к дурако́м ду́рань ду́рнем;
валя́ть дурака́ стро́іць ду́рня;
дурака́м зако́н не пи́сан погов. ду́рням зако́н не пі́сан;
нашёл (нашли́) дурака́ знайшо́ў (знайшлі́) ду́рня;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Валу́іна ’вялікі дурань’ (З нар. сл.). Да валуй ’тс’ (гл.) з суфіксам адзінкавасці.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Éinfaltspinsel
n -s, - разм. ду́рань, дурне́нькі Éinfamili¦enhaus 180 Éingangsbuch
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Stíesel
m -s, - разм.
1) ду́рань, ёлупень
2) няўклю́да
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
blockhead
[ˈblɑ:khed]
n.
ду́рань -ня m., дуры́ла -ы m. & f., ёлупень -ня m.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
dullard
[ˈdʌlərd]
n.
тупі́ца -ы m. & f., ду́рань -ня m., дурні́ца, ну́дны чалаве́к
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
simpleton
[ˈsɪmpəltən]
n.
прасьця́к -а́, прасьцячо́к -ка́ m., прасьця́чка f.; ду́рань -ня m.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Ба́йбас ’бялізны чалавек, гультай’ (Касп.), байбо́с ’бялізны, нязграбны мужчына’ (Нас.), ба́йбус ’бялізны, нязграбны чалавек, гультай’ (Шат., Гарэц., Янк. БП, Др.-Падб., Бяльк., Сцяц.), ’дурань’ (Сцяц.). Рус. ба́йбус, бе́йбус ’лянівы’, бе́йбас ’дурань’, укр. бе́йбас ’дурань, вялікі нехлямяжы чалавек’ (таксама бе́льбас, бе́лбас). Паводле Фасмера, 1, 145, запазычанне (у другой частцы выразу дыял. форма тур. baš ’галава’). Але зыходзячы з укр. паралельных форм бе́льбас, бе́лбас, можна думаць і пра сувязь з рус. балбе́с (да гэтага гл. Фасмер, 1, 114): параўн. змену ва ўкр. дыялектах: лʼ → й.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ту́ебень ‘дурань, тунеядзец’ (Мат. Маг. 2), ту́ібень ‘гультай’ (Юрч. Фраз. 1). Відаць, не можа разглядацца асобна ад сту́ібень ‘дурань’ (гл.), магчыма, варыянта з s‑mobile ў выразе стаяць як статуй, стуібень, стуіб (Вушац. сл.). Параўн. рус. дыял. ту́ебень лесно — лаянкавы выраз, ту́ймень ‘дурнаваты, гультаяваты і непаваротлівы’ (СРНГ). Няясна, параўн. тую́ба, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дэбі́л
(н.-лац. debil, ад лац. debilis = слабы)
1) чалавек з лёгкай формай прыроджанай псіхічнай непаўнацэннасці;
2) перан., разм. дурань, тупіца.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)