зуб, ‑а; мн. зу́бы і зубы́; м.
1. мн. зу́бы (з ліч. 2, 3, 4 зубы́), зубо́ў. Косцепадобны орган у роце для адкусвання і разжоўвання ежы. Зубы прарэзаліся. Чысціць зубы. ▪ Смачны жабе арэх, ды бог зубоў не даў. З нар.
2. мн. зубы́, ‑о́ў. Востры выступ на інструменце, прыладзе працы, частцы машыны і інш. Юзік сядзеў каля ганку і забіваў зубы ў граблі. Васілевіч.
•••
Вочныя зубы — іклы верхняй сківіцы.
Зуб мудрасці — трэці вялікі карэнны зуб (апошні ў зубным радзе кожнай сківіцы), які вырастае пасля 20 гадоў.
Карэнныя зубы — пяць задніх зубоў з кожнага боку верхняй і ніжняй сківіц.
Кутнія зубы — тое, што і карэнныя зубы.
Малочныя зубы — дзіцячыя зубы, якія паступова выпадаюць пасля шасцігадовага ўзросту і замяняюцца новымі, пастаяннымі.
Абдумаць зубы гл. абламаць.
Вастрыць (тачыць) зуб (зубы) гл. вастрыць.
Вырваць з зубоў гл. вырваць.
Глядзець у зубы гл. глядзець.
Зуб гарыць — тое, што і вока гарыць (гл. вока).
Зуб за зуб — адплачваючы за зло той жа меркай.
Зуб на зуб не пападае — пра дрыжыкі ад моцнага холаду, страху і пад.
Зубамі ляскаць гл. ляскаць.
Зубы загаворваць гл. загаворваць 1.
Зубы з’есці (праесці) на чым гл. з’есці.
Ірваць з зубоў гл. ірваць.
Класці зубы на паліцу гл. класці.
Лезці к чорту ў зубы гл. лезці.
Мець зуб на каго гл. мець.
На адзін зуб — пра вельмі малую колькасць чаго‑н. (звычайна аб харчовых прадуктах).
На галодны зуб — будучы галодным, хочучы есці.
Не па зубах што — а) цяжка разжаваць, з’есці; б) перан. не пад сілу, не па здольнасцях.
Ні ў зуб нагой — зусім нічога (не ведаць, не разумець і пад.).
Паказаць зубы гл. паказаць.
Праз зубы — не раскрываючы рота, невыразна (гаварыць, мармытаць і пад.).
Спаліць (шчэрыць) зубы гл. скаліць.
Сцяўшы (сціснуўшы) зубы гл. сцяўшы.
Трымацца рукамі і зубамі гл. трымацца.
Трымаць язык за зубамі гл. трымаць.
Узброены да зубоў гл. узброены.