смех, ‑у, м.
1. Характэрныя перарывістыя гукі, што ствараюцца кароткімі выдыхальнымі рухамі, як праяўленне весялосці, радасці і пад. Залівацца смехам. ▪ А дзеці, крыху асвойтаўшыся, пачыналі гусці смялей і весялей. Часамі чулася іх бега[тня] па лаўках, смех і крыкі. Колас. На верандзе казармы на поўныя грудзі спявае прыёмнік.. Да цямна раздаецца здаровы вясёлы смех. Брыль. // Весялосць, жарты або кпіны. І смех там быў, былі і жарты, І кпіны едкія, і злосць. Колас. Ведаюць здаўна на свеце пра тое — смех памагае знішчаць нам ліхое. Дубоўка. / мн. (смехі, ‑аў). Дзяўчат спаткаю — смехі-жарты Пасыплюцца, нібы з мяшка: «Дзень — добры, але ты што варты?!» — «А можа ўзяць за прымака?!» Лойка. // у знач. прысл. смехам. Разм. Жартуючы, несур’ёзна. Сказала [Юлька] смехам: «Глянцую драты на лічыльніку, каб блішчалі...» Марціновіч.
2. у знач. вык. Разм. Пра тое, што можа рассмяшыць; смешна. Давялося мне там [на «Трэку»] бачыць, У мяшках як людзі скачуць: Два хлапцы залезлі ў мех Ды валтузяцца — аж смех, Так, як тыя парасяты. Крапіва. Смех з панскіх ботаў: адзін згарэў, другі сабака з’еў. З нар.
•••
Гамерычны смех (рогат) — нястрымны, грамавы смех.
Адзін смех — тое, што і смех (у 2 знач.).
Без смеху — сур’ёзна, без жартаў.
Выставіць на смех гл. выставіць.
Дзеля смеху — з мэтай пажартаваць, пасмяяцца.
(І) смех і гора; (і) смех і грэх — пра тое, што адначасова і смешна і сумна.
Качацца са смеху гл. качацца.
Кіснуць ад смеху гл. ціснуць.
Класціся ад (са) смеху гл. класціся.
Курам на смех гл. курыца.
Лопнуць са смеху гл. лопнуць.
Не да смеху каму — няма прычыны, жадання весяліцца, смяяцца.
Не на смех — усур’ёз; як след. [Харытон:] — Але ж калі рабіць — трэба не на смех рабіць. Баранавых.
Падняць на смех каго гл. падняць.
Пакаціцца (паехаць) ад (са) смеху гл. пакаціцца.
Паміраць (лопацца) са смеху гл. паміраць.
Смех бярэ — хочацца смяяцца.
Смех ды і годзе; смех сказаць — тое, што і смех (у 2 знач.).
Смеху варта — смешна.
(Як) на смех — як для насмешкі.