розум, ‑у, м.
1. Вышэйшая ступень пазнавальнай дзейнасці чалавека, здольнасць лагічна мысліць, асэнсоўваць навакольную рэчаіснасць. Ніколі не страціць для нас цікавасці чалавек, бо праяўленне яго розуму бязмежна. Колас. Колькі жывой сілы тоіцца ў чорнай з гаркаватым пахам тарфяной глебе! Прыкладзі хоць крыху розуму! — і чэрпай поўнымі прыгаршчамі золата! Новікаў. // Інтэлект як процілегласць пачуццю. [Ігнась] шкадаваў матку, а розум, па прыродзе не хлапечы, падказваў, што трэба зрабіць нешта такое, каб маці не плакала. Мурашка. Рыта ведала — Вігдароўскі з пароды тых людзей, у душы якіх дзіўная зладжанасць розуму і пачуццяў. Навуменка.
2. Здольнасць мысліць, разумець; разумовыя здольнасці чалавека. Слабаваты .. [Хведар] быў сілаю, затое меў галаву з розумам. Якімовіч. [Бонч-Бруевіч] ветліва спаткаў .. [Мяснікова], бо паважаў за дзелавітасць, востры розум і прынцыповасць. Гурскі.
•••
Ад (з) вялікага розуму — здуру, па дурасці.
Бог розуму не даў гл. бог.
Брацца (узяцца) за розум гл. брацца.
Выжыць з розуму гл. выжыць.
Дайсці да розуму гл. дайсці.
Дайсці сваім розумам гл. дайсці.
Жыць сваім розумам гл. жыць.
Жыць чужым розумам гл. жыць.
Заднім розумам моцны (багаты) гл. моцны.
З дурнога розуму — здуру, па дурасці.
Кароткі розум — пра слабы, невялікі розум.
Набрацца розуму гл. набрацца.
На добры розум — тое, што і на добры лад (гл. лад).
На мой (дурны) розум — па-мойму, на маю думку.
Наставіць, навесці на розум гл. наставіць.
Не майго (твайго, нашага і г. д.) розуму справа гл. справа.
Не ў (пры) сваім розуме — пра псіхічна ненармальнага чалавека.
Розум за розум зайшоў — пра стан, калі чалавек не можа разумна разважаць або дзейнічаць.
Розуму не дабраць гл. дабраць.
Страціць розум гл. страціць.
Схадзіць па розум гл. схадзіць.
У (пры) сваім розуме — у нармальным псіхічным стане (быць, знаходзіцца і г. д.).
Ухапіцца за розум гл. ухапіцца.