кроў, крыві, Т кроўю і крывёй, ж.
1. Чырвоная вадкасць, якая рухаецца па крывяносных сасудах арганізма, жывіць яго клеткі і забяспечвае абмен рэчываў. Артэрыяльная кроў. Венозная кроў. Рух крыві.
2. перан. Блізкае кроўнае сваяцтва. Адной крыві. ▪ — У Марысі Антосева кроў. Бажко. // Блізкі сваяк. У глыбіні душы варухнулася ў Сіпака нешта падобнае на крупінку жалю да чалавека: што тут ні кажы, а ўсё ж свая кроў... Лынькоў.
3. Парода жывёлы. Бульдог чыстай крыві. // Пра род, паходжанне людзей. Мадам Гамрэкелі сказала, што ў Сімонавых паводзінах адразу відаць несамавітасць ягонага роду, не[высака]роднасць крыві. Самуйлёнак.
4. перан. Забойства, кровапраліцце. [Дзед Бадыль:] Народ не вытрымае, з голымі рукамі кінецца на гарматы і кулямёты. Крыві шмат будзе. Крапіва.
5. перан.; якая. Тэмперамент, характар. Гарачая кроў. Маладая кроў.
•••
Сумяшчальнасць крыві гл. сумяшчальнасць.
Гарачая кроў — пра страснага, тэмпераментнага чалавека.
Да апошняй каплі крыві гл. капля.
Кроў гаворыць (загаварыла) у кім — аб праяўленні чаго‑н., уласцівага роду, нацыі і пад.
Кроў за кроў — помсціць забойствам за забойства.
Кроў з малаком — пра дужага прыгожага чалавека з румяным свежым тварам.
Кроў іграе (кіпіць) — пра багацце жыццёвых сіл, энергіі.
Кроў кінулася (хлынула) у галаву каму — хто‑н. моцна ўсхваляваўся, узрушыўся.
Кроў ледзянее (стыне) (у жылах) — пра пачуццё жаху, моцнага перапуду.
Кроў ударыла ў твар каму — хто‑н. пачырванеў ад збянтэжанасці, сораму, непрыемнасці і пад.
Кроўю сэрца (кніжн.) — з глыбокім пачуццём і перакананнем, з вялікімі мукамі (пісаць, тварыць што‑н.).
Купацца ў крыві гл. купацца.
Ліць (праліць) кроў гл. ліць.
Льецца (праліваецца) кроў чыя, якая — пра вялікія ахвяры, масавае забойства людзей (звычайна ў час вайны).
Наліцца кроўю гл. напіцца.
Напіцца (насмактацца) крыві гл. напіцца.
Патапіць у крыві гл. патапіць.
Піць (смактаць, ссаць) кроў гл. піць.
Плоць ад плоці, кроў ад крыві гл. плоць.
Плоць і кроў каго, чыя гл. плоць.
Потам і кроўю гл. пот.
Псаваць кроў каму гл. псаваць.
Псаваць сабе кроў гл. псаваць.
Сысці кроўю гл. сысці.
Сэрца кроўю абліваецца гл. сэрца.
Умыцца кроўю гл. умыцца.
(Хоць) кроў з носа — нягледзячы ні на якія цяжкасці, перашкоды (зрабіць што‑н., дамагчыся чаго‑н.).