рэ́заць, рэ́жу, рэ́жаш, рэ́жа; рэ́ж; рэ́заны; незак.
1. каго-што. Раздзяляць на часткі, аддзяляць ад цэлага чым-н. вострым. Р. нажом хлеб. Р. сала. Р. на кавалкі. Р. метал. Р. дровы (пілаваць). Р. камунікацыі (перан.: перарываць, парушаць). Р. па жывым (таксама перан.: дзейнічаць жорстка).
2. каго-што. Рабіць надрэз, разразаць, а таксама (разм.) аперыраваць. Р. нарыў.
3. каго (што). Забіваць чым-н. вострым. Р. авечку. Р. курэй. Воўк рэзаў авечак (загрызаў; разм.). Без нажа рэжа хто-н. каго-н. (перан.: ставіць у цяжкае, бязвыхаднае становішча; разм.).
4. перан., каго-што. Ставіць у бязвыхаднае становішча; губіць (разм.). Р. мой праект.
5. што, па чым. Рабіць адбітак каго-, чаго-н. на паверхні чаго-н. вострым інструментам; вырабляць вырэзваннем. Р. па дрэве. Р. на медзі.
6. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прычыняць рэзкі боль, уразацца ў цела; непрыемна дзейнічаць на вочы, слых і пад. (пра вецер, святло, гук і пад.). Цвік рэжа ў боце нагу. Каўнер рэзаў шыю. Зыркае сонца рэзала вочы. Яго голас рэжа слых.
7. безас., што. Пра адчуванне рэзі. Рэжа ў жываце.
8. што. Гаварыць проста, адкрыта (разм.). Р. праўду ў вочы.
9. каго (што). Ставіць дрэнную адзнаку на экзамене (разм.).
10. што, у што і без дап. Ужыв. замест многіх дзеясловаў для перадачы энергічнага дзеяння, якое абазначаецца гэтымі дзеясловамі (разм.). Р. польку (танцаваць). Р. у карты (гуляць).
11. што. Удараць па датычнай, накіроўваючы ўбок, у косы палёт (спец.). Р. мяч.
|| зак. разрэ́заць, -э́жу, -э́жаш, -э́жа; -э́ж; -э́заны (да 1 і 2 знач.), зарэ́заць, -э́жу, -э́жаш, -э́жа; -э́ж; -э́заны (да 3, 4 і 9 знач.) і зрэ́заць, -э́жу, -э́жаш, -э́жа; -э́ж; -э́заны (да 9 і 11 знач.).
|| аднакр. разану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́, (да 1, 6—8, 10 і 11 знач.; разм.) і рэ́знуць, -ну, -неш, -не; -ні (да 1, 6—8, 10 і 11 знач.; разм.).
|| наз. рэ́занне, -я, н. (да 1—3, 5 і 11 знач.), рэ́зка, -і, ДМ -зцы, ж. (да 1 знач.) і разьба́, -ы́, ж. (да 5 знач.). Апрацоўка металаў рэзаннем. Разьба па дрэве. Рэзка хлеба.
|| прым. рэ́зальны, -ая, -ае (да 1 і 5 знач.; спец.) і разны́, -а́я, -о́е (да 5 знач.). Рэзальны апарат. Разныя работы.