з (перад некаторымі спалучэннямі зычных — са), прыназ.
I. з Р.
1. Ужыв. пры абазначэнні напрамку дзеяння адкуль-н., крыніцы, месца, адкуль выходзіць што-н.
Выйсці з хаты.
Прывесці з вёскі.
Выпіска з пастановы.
Стральба з гармат.
2. Ужыв. пры абазначэнні месца, прадмета, ад якога аддзяляецца, адыходзіць што-н.
Зваліцца са страхі.
Зняць з паліцы.
Скінуць з плячэй.
Пайсці з працы.
3. Ужыв. пры абазначэнні месца, сферы дзеяння, адкуль зыходзіць што-н., адкуль прыходзіць хто-н.
Шум з вуліцы.
Вярнуцца з вакзала.
Уваход з завулка.
4. Ужыв. пры абазначэнні асобы ці прадмета паводле іх паходжання, прабывання дзе-н.
Пісьмо з бацькаўшчыны.
Рабочы з ліцейнага завода.
5. Ужыв. пры абазначэнні месцазнаходжання прадмета ці асобы, што ўтвараюць дзеянне.
Страляць з гары.
Удар з тылу.
Зайсці з другога боку вёскі.
6. Ужыв. пры абазначэнні прадмета, з’явы, часу, асобы і пад., ад якіх пачынаецца, узнікае што-н.
Акінуць поглядам з галавы да ног.
З маленства.
Пачнём з вас.
Заняты з раніцы.
7. Ужыв. пры абазначэнні прадмета, які падвяргаецца чаму-н. або які служыць адзінкай адліку.
Пошліна з тавару.
З яго ўзялі тры рублі.
Сабраць па пяцьдзясят цэнтнераў пшаніцы з гектара.
8. Ужыв. для абазначэння прадмета, які служыць узорам, арыгіналам, крыніцай чаго-н.
Пісаць партрэт з каго-н. Копія з карціны.
Пераклад з беларускай мовы.
9. Ужыв. пры ўказанні на дастатковасць чаго-н. для каго-н.
Хопіць з вас гэтага.
10. Абазначае выдзяленне часткі якога-н. цэлага.
Адно з двух.
11. Ужыв. пры абазначэнні з’яў, прадметаў і пад., пры дапамозе якіх што-н. робіцца.
Стараецца з усіх сіл.
Дапамагаць з апошняга.
12. Абазначае ўласцівасць чаго-н. па саставе, матэрыяле.
Дом з цэглы.
Абед з трох страў.
13. Абазначае змяненне, ператварэнне чаго-н. у што-н.
З пасёлка ўзнік горад.
14. На аснове чаго-н.
З дазволу.
З чыйго-н. адабрэння.
15. З прычыны, у выніку чаго-н.
Заспяваць з радасці.
Заплакаць з гора.
Сказаць са злосці.
16. Пры дапамозе чаго-н., якім-н. чынам.
Узяць з бою.
Карміць з лыжачкі.
II. з В. Прыблізна, амаль.
Пражыць з паўгода.
Рыбіна важыла з кілаграм.
Ростам з мяне.
III. з Т.
1. Указвае на сумеснасць, удзел у адным і тым жа дзеянні або стане дзвюх ці больш асоб, прадметаў, а таксама на суправаджэнне адной асобы ці прадмета іншымі пры ажыццяўленні якога-н. дзеяння, пры якім-н. стане.
Я з табой.
Мы з ім.
Брат з сястрой.
Узяць з сабой.
Раіцца з сябрамі.
Згадзіцца з кім-н. Пазнаёміць з прыяцелем.
2. Указвае на злучэнне, змацаванне аднаго і другога, а таксама на сумежнасць, блізкасць.
Межавацца з Літвой.
Звязаць адзін пакунак з другім.
Злучыць падстанцыю з гарадской тэлефоннай сеткай.
3. Указвае на наяўнасць чаго-н. у чым-н., валоданне чым-н.
Пірог з грыбамі.
Хлеб з малаком.
Дзіця з музыкальнымі здольнасцямі.
Дзяўчына з кнігай у руках.
4. Ужыв. пры абазначэнні з’явы або стану, якім суправаджаецца якое-н. дзеянне.
Слухаць з усмешкай.
Чакаць з нецярпеннем.
Пабегла з крыкам.
Знайсці з цяжкасцю.
Вайсковыя часці адыходзілі з боем.
5. Ужыв. пры абазначэнні сродку, з дапамогай якога ажыццяўляецца дзеянне.
Адправіць пакет з пасыльным.
Змагацца са зброяй у руках.
6. Указвае на асобу ці прадмет, на якія распаўсюджваецца дзеянне, стан.
Справіцца з цяжкасцямі.
Сабрацца з сіламі.
Няўважліва абысціся з наведвальнікам.
З ім здарылася бяда.
Марудзіць з адказам.
Як справы з дысертацыяй? У яе дрэнна з сэрцам.
7. Ужыв. пры наступленні чаго-н.
З часам усё наладзіцца.
З надыходам вясны прырода ажывае.
З гадамі густы мяняюцца.
Усё перайначылася з яго прыездам.
8. Ужыв. пры абазначэнні мэты дзеяння.
Звярнуцца з просьбай.
Прыйсці з рапартам.