Verbum

вока назоўнік | ніякі род

1. Орган зроку, а таксама сам зрок.

   • Левае в.
   • Блакітныя вочы.
   • Хвароба вачэй.
   • Вернае в.
   • Вочы загарэліся на што-н. (вельмі захацелася мець што-н.).
   • З завязанымі вачамі (неабачліва, нераздумваючы).
   • Падняць вочы (паглядзець уверх або знізу ўверх).
   • Рабіць вялікія вочы (здзіўляцца).
   • Ісці куды вочы глядзяць (ісці абы-куды, без пэўнай мэты).
   • Закрыць вочы каму (пераноснае значэнне: прысутнічаць пры чыёй-н. смерці).
   • Паганае в. (у забабонах: позірк, які прыносіць няшчасце).

2. пераноснае значэнне, толькі адз. Здольнасць бачыць, набытая ў працэсе жыццёвага вопыту.

   • Бывалае в.
   • Звыклае в.
   • Гаспадарчае в.

Фразеалагізмы:

• Глядзець вачамі каго або чыімі на што — не мець уласнай думкі.

• Кідацца ў вочы — прыцягваць увагу, быць асабліва прыметным.

• Лезці ў вочы (размоўнае неадабральнае) —

  1. старацца быць увесь час на віду, назойліва маячыць перад вачамі;
  2. быць асабліва прыметным.

• Адвесці вочы каму (размоўнае) — адцягнуць увагу чыю-н. ад чаго-н.

• Адкрыць вочы кому на каго-што — паказаць каго-н. у праўдзівым свеце.

• Закрываць вочы на што — знарок не заўважаць чаго-н., пакідаць без увагі што-н.

• Глядззець у вочы чаму (небяспецы, смерці і пад.) — быць блізкім да чаго-н.

• Вочы б мае не бачылі (размоўнае) — пра што-н. непрыемнае, што не хочацца бачыць.

• У вочы казаць (сказаць) — казаць (сказаць) адкрыта, прама.

• Чортава вока (размоўнае) — вельмі глыбокае, бяздоннае месца на балоце.

• Як вока схопіць або як вокам ахапіць (размоўнае) — колькі можна ўбачыць, як толькі далека бачыць вока.

• Як вокам маргнуць (размоўнае) — пра вельмі хуткае дзеянне.

• У вочы не бачыў каго (размоўнае) — ніколі не бачыў каго-н.

• За вочы (гаварыць) (размоўнае) — завочна, у адсутнасць.

• На вока (размоўнае) — прыблізна, без дапамогі вымяральных сродкаў.

• З вока на вока або вока на вока — сам-насам.

• З п’яных вачэй (размоўнае) — у стане ап’янення.

• Упасці (укінуцца) у вока (размоўнае) — запомніцца, спадабацца.

• Адбіраць вочы — асляпляць (пра веснавое сонца).

• Берагчы як зрэнку вока — пільна сачыць, уважліва ахоўваць што-н.

• Вачэй не зводзіць з каго-чаго (размоўнае) — вельмі захапляцца кім-, чым-н.

• Вачэй не паказваць (размоўнае) — пазбягаць сустрэчы.

• Глянуць адным вокам (размоўнае) — няўважліва, хутка прачытаць што-н.

• Мець вока на каго (размоўнае) — таіць злосць на каго-н.

• Хоць вока выкалі (размоўнае) — пра начную цемнату.

• Хоць пальцам у вока (размоўнае) — пра густую цемру.

|| памяншальная форма: вочка і вачаняты.

• Строіць вочкі каму-н. (какетнічаць з кім-н.).

|| прыметнік: вочны.