сам, займ..

  1. Ужыв., каб падкрэсліць, што хто-н. асабіста выконвае дзеянне або адчувае на сабе яго.

    • С. тата гнаў каня.
    • Такую навіну трэба паведаміць ёй самой.
    • С. не свой (аб стане разгубленасці, роспачы, адчаю, непакою).
  2. Ужыв., каб падкрэсліць, што дзеянне выконваецца асобай або прадметам самастойна, без чыёй-н. дапамогі.

    • Калгаснікі самі ўправіліся са жнівом.
    • С. (сама, само, самі) па сабе (адвольна, незалежна ні ад кога).
    • С. (сама, само, самі) сабе (адзін, адна, адно, без нікога).
    • Само сабой зразумела (не выклікае ніякага сумнення).
  3. Ужываецца для падкрэслівання важнасці, значнасці асобы або прадмета.

    • С. аграном прыехаў на поле.
  4. У спалучэнні з назоўнікамі з якасным значэннем падкрэсліваюць наяўнасць вышэйшай ступені якасці ў прадмеце.

    • Прагулкі на лыжах — гэта само здароўе.
  5. у знач. наз. сам, -ога, м., сама, -ой, ж. Ужыв. для абазначэння якой-н. паважанай асобы (гаспадара, кіраўніка і пад.; разм.).

    • С. яшчэ не прыехаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)