рука,
-
Верхняя канечнасць чалавека ад пляча да кончыкаў пальцаў, а таксама ад запясця да кончыкаў пальцаў.
- Правая р.
- Доўгія рукі.
- Выпасці з рук.
- Паціснуць руку каму
-н. (у знак прывітання або ўдзячнасці). - Павітацца за руку (пра поціск рукі).
- Рукі не падаваць каму
-н. (у знак пагарды не абменьвацца рукапацісканнем). - Весці за руку (трымаючы за руку).
- Узяцца (пабрацца) за рукі.
- Пад рукі весці (падтрымліваючы з двух бакоў пад сагнутыя локці).
- Пад руку ісці з кім
-н. (апіраючыся на чыю-н. сагнутую ў локці руку). - На рукі ўзяць каго
-н. (пасадзіць да сябе на калені ці, падняўшы, прытуліць да сябе; звычайна пра дзіця). - На руках трымаць каго
-н. (узяўшы на рукі). - На руках насіць каго
-н. (таксамаперан. надта песціць, балаваць;разм. ). - Рукі апусціліся ў каго
-н. (таксамаперан. прапала жаданне рабіць што-н. , быць актыўным). - У рукі аддаць каму
-н. (самому, асабіста). - На руку надзець.
- Не па руцэ рукавіцы (вялікія або малыя).
- Залатыя рукі ў каго
-н. (умелыя;разм. ). - Рукам волі не давай (не біся,
прым. рукі;разм. ). - З рук выпусціць (таксама
перан. упусціць што-н. , не выкарыстаць што-н. выгаднае;разм. ). - Рукі грэць на чым
-н. (перан. нажывацца несумленным спосабам;разм. неадабр. ). - Рукі прэч ад каго-, чаго
-н. ! (таксамаперан. патрабаванне не ўмешвацца ў чые-н. справы). - Р. не задрыжыць у каго
-н. (таксамаперан. хопіць рашучасці зрабіць што-н. дрэннае). - За руку схапіць каго
-н. (таксамаперан. злавіць на месцы злачынства;разм. ). - Цвёрдая р. ў каго
-н. (перан. упэўнены ў сабе, строгі). - У руках у каго
-н. (таксамаперан. - 1) маецца, ёсць. Доказ у руках у следчага;
- 2) у поўным падначаленні, залежнасці. Уся група ў яе ў руках;
- 3) злоўлены. Злачынец у руках у міліцыі).
- У руках або ў сваіх руках трымаць, мець што
-н. (таксамаперан. трымаць у сваёй уладзе, валодаючы чым-н. ). - У руках трымаць каго
-н. (таксамаперан. у строгасці;разм. ). - Руку прылажыць (таксама
перан. паставіць свой подпіс;уст. ). - У рукі або ў свае рукі захапіць, узяць што
-н. (таксамаперан. узяць сабе або пад свой кантроль, сваё кіраўніцтва). - У рукі ўзяць каго
-н. (таксамаперан. зрабіць больш дысцыплінаваным, прымусіць падпарадкавацца;разм. ). - У нашых (маіх, яго) руках (таксама
перан. у нашых магчымасцях, наша права;разм. ). - Усё валіцца з рук (
перан. за што ні вазьміся, нічога не атрымліваецца, ні на што няма сіл;разм. ). - У добрыя, дрэнныя, чужыя рукі аддаць, трапіць або ў добрых, дрэнных, чужых руках быць, знаходзіцца
(
перан. да добрых, дрэнных, чужых людзей або ў добрых, дрэнных, чужых людзей;разм. ). - У адны рукі прадаць, адпусціць (
перан. аднаму чалавеку;разм. ). - У рукі само (сам) ідзе (
перан. аказваецца лёгка даступным, дасягальным;разм. ). - У чатыры рукі іграць (іграць на раялі ўдваіх).
- Голымі рукамі не возьмеш каго
-н. (перан. пра таго, хто хітры, выкрутлівы;разм. ). - З рук у рукі перадаць каго-, што
-н. (перан. непасрэдна перадаць каму-н. ). - З рук у рукі пераходзіць (
перан. пераходзіць у валоданне то да аднаго, то да другога папераменна). - Пад гарачую руку трапіць (у сярдзітую хвіліну, калі хто
-н. раздражнёны, раззлаваны;разм. ). - Пад руку папасці, трапіць (
перан. - 1) выпадкова трапіцца. Пад руку трапіла цікавая кніжка;
- 2) тое, што і пад гарачую руку трапіць;
разм. ).
- Пад рукой (таксама
перан. у непасрэднай блізкасці, так, што зручна карыстацца;разм. ). - Пад руку гаварыць каму
-н. (перан. гаварыць, перашкаджаючы таму, хто заняты справай;разм. ). - На руках біць або ўдарыць (таксама
перан. заключыць здзелку, дамовіцца;разм. ). - Па руках даць каму
-н. (таксамаперан. даць каму-н. пострах;разм. ). - На руках памерці чыіх
-н. або ў каго-н. (перан. у прысутнасці таго, хто быў побач, блізка). - Падаць, працягнуць руку дапамогі (
перан. дапамагчы;высок. ). - Падняць руку на каго
-н. (перан. намерыцца ўдарыць або забіць каго-н. ). - Рукамі і нагамі адбівацца, адпіхвацца (таксама
перан. катэгарычна адмаўляцца;разм. ). - З рукамі і нагамі (
перан. - 1) ахвотна, з прыемнасцю;
разм. З рукамі і нагамі возьмуць такога працаўніка; - 2) увесь, цалкам. Выдаць сябе з рукамі і нагамі;
разм. ).
- 1) ахвотна, з прыемнасцю;
- Рука ў руку ісці (узяўшыся за рукі; таксама
перан. дзейнічаць сумесна, дружна). - Рукой не. дастаць каго
-н. (таксамаперан. пра таго, хто дасягнуў высокага становішча, а таксама пра таго, хто далёка;разм. ). - Руку налажыць, накласці на што
-н. (перан. завалодаць чым-н. ;разм. неадабр. ). - Р. не падымаецца ў каго на каго-, што
-н. (перан. не хапае смеласці, рашучасці зрабіць што-н. ;разм. ). - Рукі развязаць каму
-н. (таксамаперан. даць магчымасць свабодна дзейнічаць;разм. ). - Рукі атрэсці (
перан. катэгарычна адмовіцца ад каго-, чаго-н. ;разм. ). - Рукі свярбяць у каго
-н. (таксамаперан. - 1) на каго, хочацца пабіцца;
разм. ; - 2) на што і з інфінітывам, хочацца заняцца якой
-н. справай;разм. Рукі свярбяць на працу або працаваць).
- 1) на каго, хочацца пабіцца;
- Прайсці праз чые
-н. рукі (перан. быць прадметам чыёй-н. дзейнасці, уздзеяння, увагі). - Р. руку мые (прыказка пра тых, хто пакрывае дрэнныя ўчынкі адзін аднаго).
- Чыстымі рукамі рабіць што
-н. (таксамаперан. не крывячы душой, з чыстым сумленнем).
-
перан. Манера пісьма, почырк.- Увесь тэкст напісаны адной рукой.
-
перан. Старана, бок, напрамак (разм. ).- Па правай руцэ цягнуўся лес (справа).
-
перан. Пра чалавека, які можа пасадзейнічаць, аказаць пратэкцыю (разм. ).- Свая р. дзе
-н. у каго-н. - Моцная р.
- Свая р. дзе
Ад рукі напісаць — пяром, карандашом, у адрозненне ад машынапіснага, друкаванага тэксту.
Воля рук (
кніжн. ) — свабода дзеянняў.- Да рук прыбраць каго-што —
- 1) прысвоіць або завалодаць, захапіць (
разм. неадабр. ).- Прыбраць да рук чые
-н. рэчы;
- Прыбраць да рук чые
- 2) поўнасцю падпарадкаваць сабе каго
-н. (разм. ).
- 1) прысвоіць або завалодаць, захапіць (
З другіх (трэціх) рук (даведацца, атрымаць звесткі) — не непасрэдна ад каго
-н. З першых рук (даведацца, атрымаць звесткі) — з першакрыніцы, непасрэдна ад каго
-н. З рук вон (
разм. ) — вельмі дрэнна, нікуды не варта.З рук збыць каго-што (
разм. ) — пазбавіцца ад каго-, чаго-н. З рук сысці (
разм. ) — застацца беспакараным.- Правіннасць сышла з рук.
З чужых рук глядзець (
разм. неадабр. ) — быць у залежнасці ад іншых.- На руках —
- 1) быць, мецца ў наяўнасці.
- Даведка на руках;
- 2) у каго, на чыім
-н. утрыманні, пад апекай каго-н. - У мяне на руках вялікая сям’я.
- 1) быць, мецца ў наяўнасці.
На рукі выдаць што каму — уручыць.
На руку каму што (
разм. ) — выгадна каму-н. , супадае з чыімі-н. інтарэсамі.На руку нячысты (
разм. ) — схільны да крадзяжу, махлярства.На ўсе рукі майстар (
разм. ) — усё умее рабіць.- Не з рукі (
разм. ) —- 1) каму, пра нязручнае становішча рукі ў момант якога
-н. занятку.Пісаць лежачы — не з рукі;
- 2) не варта, не падыходзіць.
- 1) каму, пра нязручнае становішча рукі ў момант якога
Не пакладаючы рук (
разм. ) — старанна, не перастаючы.Па руках пайсці (хадзіць) (
разм. ) — пераходзіць ад аднаго да другога.Прасіць чыёй рукі — зрабіць каму
-н. прапанову выйсці замуж за сябе.Рукі не дайшлі (не даходзяць) да чаго (
разм. ) — не паспявае хто-н. зрабіць што-н. з-за вялікай колькасці іншых спраў.- Рукі не даходзяць навесці парадак у кладоўцы.
Рукой падаць (
разм. ) — вельмі блізка.- Да лесу рукой падаць.
Руку (і сэрца) прапанаваць каму (
уст. ) — тое, што і прасіць чыёй-н. рукі.Сон у руку (
разм. ) — пра сон, які спраўдзіўся.Трымаць руку чыю (
уст. іразм. ) — быць чыім-н. прыхільнікам; падтрымліваць каго-н. у чым-н. Узяць сябе ў рукі — прымусіць сябе супакоіцца.
Як рукой зняло што (
разм. ) — поўнасцю прайшло (звычайна пра боль).
||
- За ручку вадзіць каго
-н. (таксамаперан. залішне апекаваць, пазбаўляць магчымасці дзейнічаць самастойна;неадабр. ).
Да ручкі дайсці (дабіцца) (
разм. ) — да галечы ці да зусім бязвыхаднага становішча.
||
||
||
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)