розум, , м.

  1. Здольнасць чалавека лагічна і творча мысліць, абагульняць вынікі пазнання.

    • Чалавек вялікага розуму.
    • Яна адрозніваецца і розумам і прыгажосцю.
    • Прыродны р.
  2. Разумовае развіццё, інтэлект.

    • Р. дыктаваў ёй зрабіць так.
    • Што галава, то р. (прыказка).
    • Каб не твой р. ды не наша хітрасць, прапалі б усе на свеце (прымаўка).
    • Людзей слухай, а свой р. май (прыказка).
    • Па адзенні сустракаюць, а па розуму праводзяць (прыказка).
  3. перан. Пра чалавека, як носьбіта інтэлекту.

    • Лепшыя розумы чалавецтва (вялікія мысліцелі, вучоныя; высок.).

  • Ад (з) вялікага розуму (разм. іран.) — здуру, па дурасці.

  • Давесці да розуму каго (разм.) — тое, што і на розум наставіць.

  • Дайсці да розуму (разм.) — паразумнець, разабрацца ў чым-н.

  • Дайсці сваім розумам (разм.) — самастойна разабрацца ў чым-н.

  • Жыць сваім розумам (разм.) — прытрымлівацца сваіх поглядаў, быць самастойным ва ўсім.

  • Жыць чужым розумам (разм.) — прытрымлівацца чужых поглядаў, не маючы самастойнай думкі.

  • Звесці з розуму каго (разм.) — 1) давесці да страты розуму; 2) захапіць, зачараваць.

    • Яе прыгажосць звяла з розуму хлопца.

  • З розумам або з галавой (рабіць што-н.) (разм.) — разумна, з веданнем справы.

  • З розуму сышло (разм.) — зусім забыў.

  • На розум наставіць (навесці) каго (разм.) — даць разумную параду, навучыць чаму-н. добраму.

  • Не пры сваім розуме хто (разм.) — не зусім нармальны псіхічна.

  • Прыйсці да розуму (разм.) — стаць разважлівым.

  • Пры сваім розуме хто (разм.) — у нармальным псіхічным стане.

  • Розум за розум заходзіць у каго (разм.) — не ў стане разумна разважаць, дзейнічаць з-за разгубленасці, мноства спраў.

  • Розуму не дабяру (разм.) — не магу зразумець, здагадацца.

  • Траціць розум — 1) дурнець; 2) ад каго-чаго, надта захапляцца кім-, чым-н. (разм.).

  • Ці маеш ты розум? (разм.) — ці разумееш ты, што робіш?

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)