язык, , м.

  1. Рухомы мышачны орган у ротавай поласці, які з’яўляецца органам смаку, а ў чалавека ўдзельнічае таксама ва ўтварэнні гукаў мовы.

    • Паказаць я.

    • Малако ў каровы на языку (прыказка).

    • Заліўны я. (страва).

    • Востры на я. (умее гаварыць трапна, з’едліва).

    • Доўгі я. у каго-н. (перан. пра балбатлівага чалавека; разм. неадабр.).

    • Злы я. у каго-н. (перан. хто-н. злосна, з насмешкай гаворыць пра каго-, што-н.; разм.).

    • Злыя языкі (перан. пра ахвотнікаў да плётак, нагавораў).

    • Мянціць (малоць) языком (перан. займацца пустой балбатнёй; разм.).

    • Прыкусіць я. (перан. спахапіўшыся, раптоўна замаўчаць, устрымацца ад выказвання; разм.).

    • Прытрымаць я. (перан. памаўчаць; разм.).

    • Пытанне было на языку ў каго-н. (хто-н. гатоў быў задаць пытанне).

    • Развязаць я. (загаварыць, разгаварыцца пасля маўчання; разм.).

      • Віно развязала я. каму-н. (прымусіла разгаварыцца; разм.).
    • Распусціць я. (пачаць гаварыць лішняе; разм. неадабр.).

    • Сарвалася з языка што-н. у каго-н. (сказаў міжвольна, не падумаўшы; разм.).

    • Трымаць я. за зубамі (перан. маўчаць, калі гэта патрэбна).

    • Цягнуць за я. каго-н. (перан. прымушаць гаварыць, выказвацца; разм.).

    • Я. без касцей у каго-н. (перан. пра каго-н., хто любіць многа гаварыць, гаворыць лішняе, пустое; разм.).

    • Я. добра падвешаны ў каго-н. (мастак добра гаварыць; разм.).

    • Я. не паварочваецца сказаць (не хопіць рашучасці сказаць; разм.).

    • Я. праглынеш (перан. пра што-н. надта смачнае; разм.).

    • Я. свярбіць у каго-н. (перан. цяжка прамаўчаць, хочацца сказаць; разм.).

  2. перан. Палонны, ад якога можна атрымаць патрэбныя звесткі (разм.).

  3. У звоне: металічны стрыжань, які ўтварае гук ударамі аб сценкі.

  4. перан. Пра што-н. выцягнутае, па форме падобнае на язык.

    • Языкі полымя.
    • Языкі сумётаў.

|| памянш. язычок, .

|| прым. языковы, і язычны, .

  • Языковая мышца.
  • Язычныя нервы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)