душа назоўнік | жаночы род

  1. Унутраны, псіхічны стан чалавека, яго свядомасць.

    • Глыбока запасці ў душу.
  2. Тая ці іншая ўласцівасць характару, а таксама чалавек з тымі ці іншымі ўласцівасцямі.

    • Добрая д.
    • Чалавек адкрытай душы.
  3. пераноснае значэнне, чаго. Натхніцель, арганізатар чаго-н.

    • Д. ўсёй справы.
    • Д. кампаніі.
  4. Пра чалавека (звычайна ва ўстойлівых словазлучэннях; размоўнае).

    • У хаце ні душы.
    • Сям’я з пяці душ.
    • На душу насельніцтва.
  5. (звычайна са словам «мая»). Сяброўскі фамільярны зварот да чаго-н. (размоўнае).

    • Паслухай, душа мая.
  6. пераноснае значэнне, чаго. Самае галоўнае, сутнасць чаго-н.

    • Песня — д. народа.

    • Раскрыць душу навукі.

    • Адвесці душу (размоўнае) —

      1. задаволіць моцнае жаданне;
      2. выказаць каму-н. тое, што набалела.
    • Аддаць богу душу (размоўнае) — памерці.

    • Выматаць душу (размоўнае) — давесці да поўнай знямогі.

    • Душа не ляжыць да каго-чаго (размоўнае) — няма цікавасці да каго-, чаго-н.

    • Душа ў пятках апынулася (размоўнае) — пра моцны раптоўны страх.

    • Душой загавець (размоўнае) — памерці, аддаць богу душу.

    • Жыць душа ў душу (размоўнае) — дружна, у поўнай згодзе.

    • З адкрытай душой — шчыра, нічога не тоячы.

    • З дарагой душой (размоўнае) — ахвотна, з задавальненнем.

    • За мілую душу (размоўнае) — з задавальненнем, ахвотна, не задумваючыся.

    • Ні капейкі за душой (размоўнае) — зусім без грошай.

    • Працаваць з душой — з задавальненнем, ахвотна, старанна.

    • Стаяць над душой у каго (размоўнае) — неадступна вісець над кім-н., надакучаючы сваей прысутнасцю.

|| памяншальна-ласкальная форма: душачка.

|| прыметнік: душэўны.

  • Душэўныя хваробы (псіхічныя).
  • Душэўная трывога.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)