Verbum

чорт назоўнік | мужчынскі род

1. Паводле забабонных уяўленняў: злы дух у вобразе чалавека, пакрытага чорнай шэрсцю, з рагамі, капытамі і хвастом; д’ябал.

2. Ужыв. як лаянкавае слова (размоўнае).

   • Куды лезеш, чорт?
   • Адзін чорт (размоўнае) — усё адно, адно ліха.
   • Да чорта (размоўнае) — пра вялікую колькасць, вельмі многа.
   • Куды яго чорт панёс, куды яго чэрці ўхапілі (размоўнае неадабральнае) — куды ён дзеўся.
   • К чорту на рогі (размоўнае) — вельмі далёка, у глухія мясціны (ехаць, адпраўляцца і пад.).
   • К чорту ў зубы (размоўнае неадабральнае) — у небяспечнае месца, на рызыкоўную справу (ісці).
   • На чорта (размоўнае грубае) — навошта, дзеля чаго?
   • Ні к чорту (не варты) (размоўнае незадав.) — ні на што не прыгодны.
   • (Сам) чорт галаву (нагу) зломіць (размоўнае) — аб вялікім беспарадку дзе-н.
   • Сам чорт не брат (размоўнае) — пра таго, каму ўсё лёгка, даступна, хто ні ад каго не залежыць.
   • Чорта лысага (размоўнае) — нічога падобнага; наўрад.
   • Чортам падшыты (размоўнае) — непаседлівы, вяртлявы.
   • Чорт ведае што (размоўнае) — нешта неймавернае, што цяжка ўявіць; усё, што хочаш.
   • Чорт з ім (з табой, з ёй, з вамі, з імі) (размоўнае) — хай, няхай будзе так.
   • Чорт лазаты (размоўнае неадабральнае) — пра таго, хто з’яўляецца ўвасабленнем зла, несправядлівасці.
   • Чорт не бярэ (не возьме) (размоўнае) — нічога не здарыцца, не шкодзіць (не пашкодзіць).
   • Чорт падаткнуў (размоўнае) — аб чым-н., чаго не трэба было рабіць.
   • Чорт пацягнуў за язык (размоўнае) — шкадаванне з прычыны сказанага чаго-н. непатрэбнага.
   • Чорт прынёс (паднёс, прыгнаў) каго (размоўнае неадабральнае) — пра таго, хто прыйшоў, з’явіўся не ў пару, недарэчы.
   • Чорту лысаму (размоўнае) — невядома каму (аддаць, пакінуць і пад.).
   • Чорт яго бяры (размоўнае) — добра, няхай будзе так; згода.
   • Чэрці носяць дзе, каго (размоўнае неадабральнае) — аб тым, хто ходзіць невядома дзе.
   • Што за чорт (размоўнае) — як выражэнне здзіўлення, незадаволенасці.
   • Якога чорта! ( размоўнае грубае) — выражэнне негатыўных адносін да каго-н., зласлівасці, незадавальнення.
   • Баяцца як чорт крыжа (ладану) (размоўнае) — вельмі моцна баяцца каго-, чаго-н.
   • Як чорт пад крыжам (размоўнае) — вельмі моцна (дрыжаць, калаціцца).

|| памяншальная форма: чорцік.

|| прыметнік: чартоўскі і чортаў.

• Чартоўскае насланнё.
• Чортава стварэнне (лаянка).
• Чортаў сын (лаянкавае).