Verbum

чорны, ✂.

1. Які мае колер сажы, вугалю; проціл. белы.

   • Чорная фарба.
   • Чорная барада.
   • Ч. дым.

2. Цёмны, больш цёмны ў параўнанні з чым-н. больш светлым.

   • Ч. хлеб.
   • Ч. ад загару.

3. Брудны, запэцканы.

   • Чорныя рукі ад гразі.

4. Некваліфікаваны, які не патрабуе высокага майстэрства, часта фізічна цяжкі (пра работу).

   • Чорная работа (уст.).

5. Прызначаны для якіх-н. службовых ці бытавых мэт; не парадны, не галоўны.

   • Ч. ход.
   • Чорная лесвіца.

6. Не апрацаваны, чарнавы.

   • Ч. варыянт рукапісу.

7. перан. Нізкі, каварны, подлы.

   • Чорная зайздрасць.
   • Чорныя справы.

8. перан. Дрэнны, адмоўны.

   • Чорныя старонкі біяграфіі.
   • Ч. бок жыцця.

9. перан. Цяжкі, змрочны, беспрасветны.

   • Чорныя думкі.
   • Чорная доля.

10. перан. Крайне рэакцыйны.

    • Чорныя сілы.

11. У дарэвалюцыйнай Расіі: які адносіўся да ніжэйшых слаёў грамадства, да простага народа.

    • Ч. народ.

12. У Рускай дзяржаве 14—17 стст.: цяглавы, падатковы; дзяржаўны, не прыватнаўласніцкі (гіст.).

    • Чорныя землі.

13. Паводле забабонных уяўленняў: вядзьмарскі, чарадзейскі, звязаны з нячыстай сілай (уст.).

14. Як састаўная частка некаторых заалагічных і батанічных назваў.

    • Чорныя парэчкі.
    • Чорная рабіна.
    • Ч. дзяцел.

○

• Чорнае золата — 1) нафта; 2) каменны вугаль.

• Чорная біржа (чорны рынак) — неафіцыйная біржа (рынак).

• Чорная ікра — ікра асятровых рыб.

• Чорны кофе — моцны кофе без малака і вяршкоў.

• Чорны шар — выбарчы шар, які азначае «супраць абрання» каго-н.

• Чорны лес — лісцёвы лес, чарналессе.

• Чорныя металы — назва жалеза і яго сплаваў (сталі, чыгуна і г.д.).

◊

• Ні чорнага ні белага (разм.) — не абазвацца, не сказаць ні слова каму-н.

• Трымаць у чорным целе — сурова, строга абыходзіцца з кім-н.

• У чорным святле — змрочным, непрыглядным, горш, чым на самай справе (бачыць, падаваць, паказваць і пад. што-н.).

• На чорную гадзіну (разм.) — на цяжкі час (пакінуць што-н.).

• Чорная косць (костка) (уст.) — пра людзей простага, недваранскага паходжання.

• Чорны дзень (разм.) — перыяд нястачы, беднасці ў жыцці; цяжкая часіна.

• Чорным па белым (разм.) — дакладна, выразна, ясна (напісана).

• Як чорны вол (рабіць, працаваць) (разм.) — рабіць, не пакладаючы рук.

|| наз. чарната, ✂ і чарнота, ✂.