грана́т
‘фруктовае дрэва і плод’
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
грана́т |
грана́ты |
| Р. |
грана́та |
грана́таў |
| Д. |
грана́ту |
грана́там |
| В. |
грана́т |
грана́ты |
| Т. |
грана́там |
грана́тамі |
| М. |
грана́це |
грана́тах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsblm1996.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
карбу́нкул, -а і -у, мн. -ы, -аў, м.
1. -а. Гнойнае запаленне скуры і падскурнай клятчаткі.
2. -у. Каштоўны камень чырвонага колеру; чырвоны гранат (уст.).
|| прым. карбункулёзны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вогнепрыпа́сы, ‑аў; адз. няма.
Спец. Агнястрэльныя прыпасы (патроны, снарады і пад.), а таксама запалы, узрывальнікі, якія выкарыстоўваюцца для ўзрываў гранат, мін і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шымо́за, ‑ы, ж.
Выбуховае рэчыва ў выглядзе шчыльнай дробназярністай масы, якое выкарыстоўвалася для артылерыйскіх снарадаў, гранат і іншых боепрыпасаў. // Снарад, граната з такім рэчывам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
карбу́нкул, ‑у і ‑а, м.
1. ‑у. Уст. Каштоўны камень чырвонага колеру; чырвоны гранат. На пальцах [у царыцы] — залатыя пярсцёнкі з аметыстамі і карбункуламі. Бядуля.
2. ‑а. Гнойнае запаленне глыбокіх слаёў скуры і падскурнай клятчаткі.
[Ад лац. carbunculus — вугольчык.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
грэнадзёр, ‑а, м.
1. У 17–18 стст. салдат, навучаны кіданню ручных гранат.
2. У царскай арміі і некаторых зарубежных арміях — салдат або афіцэр адборных (па высокаму росту) пяхотных і кавалерыйскіх часцей.
[Фр. grenadier.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
грана́тнік, ‑а і ‑у, м.
1. ‑а. Паўднёвае фруктовае дрэва або куст сямейства гранатавых з ярка-чырвонымі кветкамі; гранат 1. / ‑у; у знач. зб. Пасадка гранатніку.
2. ‑у; толькі адз. Драўніна гэтага дрэва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
намо́клы, ‑ая, ‑ае.
Які намок, мокры. Прывезлі [партызаны] пару скрынак намокмых гранат — ведама, з вады. Быкаў. // Які стаў мокрым наскрозь, прамоклы. Намоклая сукенка. □ Таня палажыла качку ля агню і пачала выціскаць намоклыя русыя косы. Скрыпка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Гранато́вы ’цёмна-сіні’ (Сцяц.). Ужо ў ст.-бел. кгранатъ, гранатъ ’гранат; цёмна-сіняя тканіна’, кгранатовый (Булыка, Запазыч., 151). Запазычанне з польск. granatowy ’тс’ (Булыка, там жа), як і ўкр. гранато́вий ’тс’ (націск!). Аб паходжанні ўсёй групы слоў гл. Слаўскі, 1, 339 (с.-в.-ням. grān, gran ’назва пэўнай барвы’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
барані́цца, ‑ранюся, ‑ронішся, ‑роніцца; незак.
Абараняцца, адбіваючы напад праціўніка, ворага. Ёсць што бараніць нам і чым бараніцца, Скала непрыступная наша граніца. Крапіва. Мы паспрабавалі бараніцца гранатамі, але і гранат хапіла на некалькі мінут. Няхай. // Разм. Засцерагаць сябе ад каго‑, чаго‑н. Ад чалавека лягчэй бараніцца, калі той нападае адкрыта, а не б’е ў спіну, знянацку. Шамякін. Ляныя валы паціху ідуць уперадзе сахі, бароніцца хвастамі ад аваднёў і мух, махаюць галовамі, аж ярмо рыпіць. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)