Verbum

се́мя, се́мя і се́мені, Д се́мю і се́мені, В се́мя, Т се́мем і се́менем, М (аб) се́мі і се́мені, н.

1. Зачатак расліны, які складаецца з зародка і абалонкі, зерне.

Льняное с.

2. перан. Зародак, крыніца чаго-н.

С. навукі засявай!

3. Тое, што і сперма.

|| памянш. се́мечка, -а, мн. -і, -чак, н. (да 1 знач.).

|| прым. се́мявы, -ая, -ае (да 1 і 3 знач.).

Семявыя залозы.

пратако́л, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Дакумент з запісам усяго, што адбывалася на пасяджэнні, сходзе, допыце.

П. сходу.

П. допыту.

2. Дакумент, які сведчыць аб якім-н. факце.

П. анатаміравання трупа.

3. Акт аб парушэнні грамадскага парадку.

Скласці п. на хулігана.

4. Адзін з відаў міжнародных пагадненняў (спец.).

○

Дыпламатычны пратакол (спец.) — сукупнасць правіл, якія датычацца ажыццяўлення розных дыпламатычных актаў.

|| прым. пратако́льны, -ая, -ае.

прэтэ́нзія, -і, мн. -і, -зій, ж.

1. Прад’яўленне сваіх правоў на валоданне кім-, чым-н., атрыманне чаго-н.

П. на спадчыну.

2. Паводзіны таго, хто жадае прызнання за ім якіх-н. добрых якасцей, якія ён сабе прыпісвае.

Чалавек з прэтэнзіямі.

П. на элегантнасць.

◊

Быць у прэтэнзіі на каго — адчуваць незадаволенасць, крыўду ў адносінах да каго-н.

|| прым. прэтэнзі́йны, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).

Прэтэнзійная заява.

раз’е́зд, -у і -а, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.

1. -у, гл. раз’ехацца.

2. -у, звычайна мн. Паездкі ў розныя месцы.

Ён месяцамі бывае ў раз’ездах.

3. -а. Невялікае кавалерыйскае падраздзяленне, якое накіроўваецца для разведкі, аховы, сувязі ва ўмовах ваенных дзеянняў.

Кавалерыйскі р.

4. -а. Раздваенне аднакалейнага чыгуначнага пуці.

Цягнік спыніўся на раз’ездзе.

|| прым. раз’язны́, -а́я, -о́е (да 2 і 4 знач.).

Р. конь.

Р. пуць.

размя́цца, разамну́ся, разамне́шся, разамне́цца; разамнёмся, разамняце́ся, разамну́цца; разамні́ся; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Стаць мяккім (ад сціскання, расцірання).

Воск размяўся.

2. перан. 3 дапамогай якіх-н. рухаў прывесці цела ў стан фізічнай бадзёрасці (разм.).

Р. пасля сну.

|| незак. разміна́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

|| наз. размі́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж. (да 2 знач.); прым. размі́начны, -ая, -ае (да 2 знач.).

Разміначная дарожка.

раке́та, -ы, ДМ -ке́це, мн. -ы, -ке́т, ж.

1. Лятальны апарат з рэактыўным рухавіком.

Касмічная р.

2. Баявы снарад, які прыводзіцца ў дзеянне рэактыўнай сілай.

3. Напоўнены піратэхнічнай сумессю снарад, які пасля выстралу ярка свеціцца ў паветры і выкарыстоўваецца для феерверкаў і светлавых сігналаў.

Сігнальная р.

4. Быстраходнае рачное пасажырскае судна на падводных крылах.

Плысці на ракеце.

|| прым. раке́тны, -ая, -ае.

Дзень ракетных войск і артылерыі.

ра́ма, -ы, мн. -ы, рам, ж.

1. Аконны пераплёт з устаўленым шклом і без яго.

Драўляныя рамы.

2. Аправа для ўстаўкі карцін, партрэтаў, люстраў і пад.

Прыгожая р.

3. Нясучая частка машыны, якой-н. канструкцыі; станіна.

Веласіпедная р.

4. Прамавугольнік з брусоў або планак для розных патрэб і мэт.

○

Лесапільная рама — машына для падоўжнага распілоўвання бярвення.

|| прым. ра́мны, -ая, -ае (да 1, 2 і 4 знач.).

слон, слана́, мн. сланы́, слано́ў, м.

1. Буйная траваядная млекакормячая жывёліна трапічных краін з доўгім хобатам і двума біўнямі.

2. Шахматная фігура, якая можа перамяшчацца на любую колькасць клетак па дыяганалі.

◊

Слана не заўважыць — не бачыць самага важнага, вялікага.

|| памянш.-ласк. сло́нік, -а, мн. -і, -аў, м. (да 1 знач.).

|| прым. слано́вы, -ая, -ае (да 1 знач.).

Вырабы са слановай косці.

○

Слановая хвароба — тое, што і слановасць.

ссаць, ссу, ссеш, ссе; ссём, ссяце́, ссуць; ссі; незак., што.

1. Уцягваць у рот губамі і языком (што-н. вадкае).

С. малако.

2. Трымаючы што-н. у роце, рабіць смактальныя рухі.

С. соску.

С. лапу.

С. палец.

3. безас. Пра тупы, ныючы боль у жываце (ад голаду, хваробы і пад.).

|| наз. сса́нне, -я, н. (да 1—3 знач.); прым. сса́льны, -ая, -ае.

Ссальныя рухі.

ста́нцыя, -і, мн. -і, -цый, ж.

1. Пункт, месца прыпынку цягнікоў і іншых транспартных сродкаў.

Чыгуначная с.

С. метро.

2. Адлегласць паміж двума такімі суседнімі пунктамі, перагон.

Праехалі яшчэ дзве станцыі.

3. Назва спецыяльнай установы, якая абслугоўвае насельніцтва, арганізацыі раёна, тэрыторыі ў якіх-н. адносінах.

Тэлефонная с.

Санітарная с.

Паштовая с.

4. Перасоўная лабараторыя.

Касмічная с.

Аўтаматычная с.

|| прым. станцы́йны, -ая, -ае (да 1 знач.).