шапкава́ць, ‑кую, ‑куеш, ‑куе; незак.
Разм.
1. Уніжальна прасіць каго‑н. аб чым‑н. [Зыдор Пніцкі:] — У мяне, каб не схлусіць вам, сані вельмі нялюдскія, а шапкаваць перад людзьмі, каб пазычыць .. дык... Чорны.
2. Рабалепстваваць, нізкапаклоннічаць. [Карл Раманоўскі:] — Можа, нам усім прыйдзецца дамоў вярнуцца. Вельмі бо надаела шапкаваць перад панам. Як ні ўгаджай — усё роўна кепска. С. Александровіч. // Вітацца, знімаючы шапку. [Кацярына:] Як апранеш ты [Рыгор] бурку з башлыком, боты добрыя абуеш, запражэш стаенніка ў вазок, ды як паедзем на кірмаш, дык усё мястэчка залюбуецца, гледзячы на нас. Нашы вясковыя хамулы толькі шапкаваць будуць перад намі. Крапіва. // перан. Залішне слугаваць каму‑н.; падхалімнічаць перад кім‑н. [Леапольд Гушка:] — То нам не трэба тут лішне шапкаваць перад гэтым дапытнікам. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Смыле́ць ‘балець, пячы, гарэць’ (ТСБМ, Ласт., Бяльк., Юрч. Сін.), ‘прыпальвацца’ (Нас., Касп.), ‘абсмальвацца (пра валасы, шэрсць)’ (Нас., Касп.; ашм., Стан.), сюды ж, відаць, смыле́ць ‘бегчы, ляцець’ (ТС), смыля́ць ‘кідаць, шпурляць; біць, лупцаваць’ (Юрч.), смыль ‘пах гарэлага’ (Нас.). Звязана чаргаваннем з смаліць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Адмо́ўны (Нас., Гарэц., БРС, КТС), ст.-бел. отмовный (1506) (Нас. гіст.). Магчыма, з ст.-польск. odmówny ’тс’ (Параўн. Гіст. мовы, 2, 143).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Азукува́ты ’спрытны, жвавы’ (Бяльк.), азука ’спрытны’ (Нас.), хлапец‑азука (Нас., Гарэц.) да зух, зухасць (гл.). Мартынаў, SlW, 68. Памылкова Карскі, Белорусы, 160.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Альта́нка (БРС, Гарэц., Нас.), альтана ’гара, мезанін, балкон’ (Нас.) < польск. altana, altanka (Кюнэ, Poln., 40) < ням. Altane або непасрэдна з італьянскага altana.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Амо́віцца ’памыліцца ў маўленні’ (Нас.), амоўна ’асуджэнне, памылка ў маўленні’ (Нас.). Мабыць, з рус. обмолвиться, обмолвка з паралельным уплывам бел. мова (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Амя́га ’стомленасць’ (Бяльк., Гарэц., Нас., Касп.), амягнуць ’стаміцца’ (Бяльк., Гарэц., Шат.), амяглы стомлены’ (Нас., КТС), рус. омяга, омяглы стомленасць, стомлены’. Гл. мягнуць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вяндлі́на (БРС, Сцяшк. МГ), вянглі́на ’тс’ (Сцяшк. МГ, Шат., Нас.). З польск. wędlina ’тс’ (Шат.). Нас. памылкова звязваў гэта слова з вя́ліць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Герц ’знаўца, махляр’ (Нас.), ге́рцык ’тс’, ге́рцаць ’мантачыць, махляваць’ (Нас.). Няясна. Насовіч мяркуе, што гэта запазычанне ад яўрэяў, якія гавораць па-нямецку.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мажэ́нне 1 ’ўяўленне’, ’мара’, ’трызненне’ (Нас.). Запазычана з польск. marzenie ’тс’.
Мажэнне 2 сіла, магчымасць’ (Нас.). Да магчы́ (гл.). Іншы варыянт — маге́нне.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)