про́ста
1.
2.
3.
4.
5. частица
◊ п. з мо́ста — ни с того́ ни с сего́, про́сто так;
п. дзі́ва — про́сто чу́до;
п. го́ра — су́щее (пря́мо, про́сто) наказа́ние
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
про́ста
1.
2.
3.
4.
5. частица
◊ п. з мо́ста — ни с того́ ни с сего́, про́сто так;
п. дзі́ва — про́сто чу́до;
п. го́ра — су́щее (пря́мо, про́сто) наказа́ние
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
глаз
◊
в глаза́ говори́ть (сказа́ть) у во́чы гавары́ць (сказа́ць);
глаза́ б (мои́) не виде́ли (кого, чего) во́чы мае́ не ба́чылі б (каго, чаго), во́чы (мае́) не глядзе́лі б (на каго, што);
глаза́ горя́т у кого (чьи) на (что) во́чы гара́ць у каго (чые) на (што);
глаза́ на лоб ле́зут во́чы на лоб ле́зуць (выла́зяць);
де́лать больши́е глаза́,
куда́ глаза́ глядя́т (идти́, брести́) куды́ во́чы глядзя́ць (ісці́, брысці́);
куда́ ни кинь гла́зом куды́ ні кінь во́кам;
лезть на (в) глаза́ (кому) ле́зці на (ў) во́чы (каму);
на глаз на во́ка;
на глаза́ не пока́зываться (не попада́ться) на во́чы не пака́звацца (не папада́цца);
на глаза́х чьих (у кого, кого) на вача́х чыіх (у каго, каго);
ни в одно́м глазу́ (гла́зе) ні ў адны́м во́ку;
отвести́ глаза́ (кому на что) адве́сці во́чы (каму на што);
с глаз доло́й (уйти, убраться
с гла́зу на глаз з во́ка на во́ка, во́ка на во́ка, сам-на́сам;
хоть глаз вы́коли хоць во́ка вы́калі;
не спуска́ть глаз (с кого-л.) не зво́дзіць (не спуска́ць) вачэ́й (з каго-небудзь), мець на во́ку (каго-небудзь);
за глаза́ за во́чы;
бере́чь пу́ще гла́за берагчы́ як зрэ́нку во́ка;
дурно́й глаз пага́нае во́ка;
в глаза́х (чьих) у вача́х (чыіх);
на глаза́ (чьи) на во́чы (чые);
за глаза́ (достаточно, хватит) аж зана́дта;
невооружённым глазом про́стым (няўзбро́еным) во́кам;
просты́м глазом про́стым во́кам;
с пья́ных глаз з п’я́ных вачэ́й;
с каки́ми глаза́ми появи́ться (показа́ться) (куда) з які́мі вача́мі з’яві́цца (паяві́цца, паказа́цца) (куды);
глаза́ на мо́кром ме́сте (у кого) во́чы на мо́крым ме́сцы (у каго);
глаза́ слипа́ются во́чы зліпа́юцца;
глаз не каза́ть вачэ́й не пака́зваць;
глаз не пока́зывать вачэ́й не пака́зваць;
глазом не моргну́ть во́кам не (з) маргну́ць;
вски́нуть глаза́ (глазами) ускі́нуць (узня́ць) во́чы;
вы́плакать (все) глаза́ вы́плакаць (усе́) во́чы;
вы́смотреть глаза́ прагле́дзець во́чы;
зама́зать глаза (кому) зама́заць во́чы (каму);
закры́ть глаза́ (на что) заплю́шчыць во́чы (на што);
запусти́ть глаза́ (куда) усу́нуць нос (куды);
коло́ть глаза (кому) кало́ць во́чы (каму);
мозо́лить глаза́ (кому) мазо́ліць во́чы (каму);
откры́ть глаза (кому) на (что) адкры́ць во́чы (каму) на (што);
прогляде́ть глаза́ прагле́дзець во́чы;
продра́ть глаза́ прадра́ць (пралупі́ць) во́чы;
пропла́кать (все) глаза́ прапла́каць (усе́) во́чы;
просмотре́ть глаза́ прагле́дзець во́чы;
пя́лить глаза́ лупі́ць во́чы;
есть глаза́ми е́сці вача́мі;
игра́ть глаза́ми падмо́ргваць;
изме́рить глаза́ми зме́раць вача́мі, акі́нуць во́кам;
иска́ть глаза́ми шука́ць вача́мі;
пожира́ть глаза́ми е́сці вача́мі;
стреля́ть глаза́ми страля́ць вача́мі;
бить в глаза́ біць у во́чы;
броса́ться в глаза́ кіда́цца ў во́чы;
вы́расти на глаза́х (чьих) вы́расці ў вача́х (чыіх);
гляде́ть сме́рти (опа́сности, ги́бели
лезть в глаза́ (на глаза́) ле́зці ў во́чы (на во́чы);
ты́кать в глаза́ паро́ць во́чы;
в глаза́ не вида́ть (кого) у во́чы не ба́чыць (каго);
в глаза́х двои́т у вача́х дваі́цца;
в глаза́х двои́тся у вача́х дваі́цца;
в глаза́х ряби́т у вача́х страка́ціць;
в глаза́х темне́ет у вача́х цямне́е;
в глаза́х (перед глаза́ми) стоя́ть у вача́х (перад вача́мі) стая́ць;
за глаза́ (говорить, ругать, называть
из глаз (скры́ться, исче́знуть, пропа́сть
как бельмо́ на глазу́ як бяльмо́ на во́ку;
наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достаёт глаз як во́кам скі́нуць (схапі́ць, ахапі́ць, акі́нуць, згле́дзець);
не в бровь, а (пря́мо) в глаз не ў брыво́, а ў во́ка;
не ве́рить свои́м глаза́м не ве́рыць сваі́м вача́м;
не знать, куда́ глаза́ деть не ве́даць, куды́ во́чы дзець;
не своди́ть глаз не зво́дзіць вачэ́й;
не успе́ть гла́зом моргну́ть (мигну́ть) не паспе́ць во́кам маргну́ць;
ни аза́ в глаза́ не знать (не понима́ть
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
из-за предлог с
1. (при обозначении действия или движения откуда-л.) з-за (каго, чаго);
прие́хал из-за мо́ря прые́хаў з-за мо́ра;
из-за ту́чи вы́плыла луна́ з-за хма́ры вы́плыў ме́сяц;
встать из-за стола́ уста́ць з-за стала́;
2. (по причине, по вине кого-, чего-л.) праз (каго, што), за (што і чым), па (чым), з прычы́ны (чаго), з-за (чаго);
из-за тебя́ мы опозда́ли праз цябе́ мы спазні́ліся;
из-за отсу́тствия за адсу́тнасцю, з прычы́ны адсу́тнасці;
из-за сла́бости па сла́басці, з прычы́ны сла́басці;
из-за дождя́ отъе́зд не состоя́лся з-за дажджу́, з прычы́ны дажджу́ ад’е́зд не адбы́ўся;
3. (ради) дзе́ля (каго, чаго);
из-за куска́ хле́ба дзе́ля кава́лка хле́ба.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
і́ншы (і́ншая, і́ншае;
1.
2.
3.
◊ глядзе́ць і́ншымі вача́мі —
апрача́ ўсяго́ і́ншага — поми́мо всего́ про́чего;
не што і́ншае, як... — не что ино́е, как...;
і́ншая спра́ва — друго́е де́ло; то ли де́ло;
між і́ншым — а) ме́жду про́чим; б) вскользь, мимохо́дом;
і. раз — ино́й раз, друго́й раз; иногда́, поро́й;
і. каленко́р — друго́й (ино́й) коленко́р;
той ці і. — тот или ино́й;
і́ншая рэч — друго́е де́ло;
настро́іцца на і. лад — настро́иться на друго́й лад;
нішто́ і́ншае — ничто́ ино́е (друго́е);
і́ншым ра́зам — в друго́й раз
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
па́лец (род. па́льца)
◊ ве́даць як свае́ пяць па́льцаў — знать как свои́ пять па́льцев;
глядзе́ць праз па́льцы —
па́льцам аб п. не ўда́рыць — па́лец о па́лец не уда́рит;
па́льцам не павару́шыць — па́льцем не пошеве́лит;
па́льца ў рот не кладзі́ — (каму) па́льца в рот не клади́ (кому);
па́льцам не крану́ць — па́льцем не тро́нуть;
вы́ссаць з па́льца — вы́сосать из па́льца;
тра́піць (папа́сці) па́льцам у не́ба — попа́сть па́льцем в не́бо;
хоць па́льцам у во́ка — хоть глаз вы́коли;
то́лькі па́льцам кіўну́ць — то́лько намекну́ть;
пералічы́ць па па́льцах — сосчита́ть по па́льцам;
абве́сці вако́л па́льца — обвести́ вокру́г па́льца;
плы́сці (плыць) праз па́льцы — плыть сквозь па́льцы;
па́льцам (па́льцамі) пака́зваць (ты́каць, ты́цкаць) — па́льцем (па́льцами) пока́зывать (ука́зывать, ты́кать)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
смерць
○ кліні́чная с. — клини́ческая смерть;
◊ пыта́нне жыцця́ або́ ~ці — вопро́с жи́зни и́ли сме́рти;
да ~ці — до сме́рти;
бле́дны (бе́лы) як с. — бле́дный как смерть;
памі́ж жыццём і сме́рцю — ме́жду жи́знью и сме́ртью;
не на жыццё, а на с. — не на жизнь, а на́ смерть;
глядзе́ць ~ці ў во́чы —
пры ~ці — при́ смерти;
на валасо́к ад ~ці — на волосо́к от сме́рти;
то́лькі па с. пасыла́ць — (каго) то́лько за сме́ртью посыла́ть (кого);
пе́рад ~цю не нады́хаешся —
па́сці ~цю хра́брых — поги́бнуть (пасть) сме́ртью хра́брых;
тры чвэ́рці да ~ці — дыша́ть на ла́дан;
саба́ку — саба́чая с. —
ко́шцы жа́ртачкі, а мы́шцы с. —
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
смерть
свое́й сме́ртью у́мер сваёй сме́рцю памёр;
◊
вопро́с жи́зни и сме́рти пыта́нне жыцця́ і сме́рці;
до́ смерти да сме́рці;
до́ смерти спать хо́чется да сме́рці спаць хо́чацца;
бле́дный как смерть бле́дны (бе́лы) як смерць;
ме́жду жи́знью и сме́ртью паміж жыццём і сме́рцю;
не на жизнь, а на смерть не на жыццё, а на смерць;
при́ смерти пры сме́рці;
найти́ свою́ смерть знайсці́ сваю́ сме́рць;
на волосо́к от сме́рти на валасо́к ад сме́рці;
его́ то́лько за сме́ртью посыла́ть яго то́лькі па смерць пасыла́ць;
пе́ред сме́ртью не нады́шишься пе́рад сме́рцю не нады́хаешся;
поги́бнуть (пасть) сме́ртью хра́брых загі́нуць сме́рцю хра́брых;
на миру́ и смерть красна́
двум смертя́м не быва́ть, а одно́й не минова́ть
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дык
1. союз то;
2. союз (в начале главного предложения при придаточном условном) так;
3. частица
4. частица
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
па́лец
большо́й па́лец вялі́кі па́лец;
указа́тельный па́лец указа́льны па́лец;
сре́дний па́лец сярэ́дні па́лец;
безымя́нный па́лец безыме́нны па́лец;
конта́ктный па́лец
◊
грози́ть кому́-л. па́льцем гразі́ць каму́-не́будзь па́льцам;
пока́зывать па́льцем пака́зваць па́льцам;
знать как свои́ пять па́льцев ве́даць, як свае́ пяць па́льцаў; (о человеке) ве́даць як аблу́пленага;
па́лец о па́лец не уда́рить (па́льцем не пошевели́ть) па́лец на па́лец не пакла́сці; па́льцам не паварушы́ць; па́лкі не перакі́нуць; рук не падлажы́ць;
па́льца в рот не клади́ па́льца ў рот не кладзі́;
по па́льцам пересчита́ть мо́жно на па́льцах пералічы́ць мо́жна;
па́льцем никого́ не тро́нет па́льцам ніко́га не зачэ́піць (не кране́);
обвести́ вокру́г па́льца абве́сці вако́л (круго́м) па́льца;
вы́сосать из па́льца з па́льца вы́смактаць (вы́ссаць); з-пад кі́пця вы́калупаць;
попа́сть па́льцем в не́бо тра́піць па́льцам у не́ба;
сосчита́ть по па́льцам пералічы́ць па па́льцах.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пра́ўда
◊ служы́ць ве́рай і пра́ўдай — служи́ть ве́рой и пра́вдой;
чы́стая (шчы́рая) пра́ўда — чи́стая пра́вда;
дайсці́ ~ды — доби́ться пра́вды;
пра́ўду (па ~дзе) ка́жучы — пра́вду (по пра́вде) говоря́;
што пра́ўда, то пра́ўда — что пра́вда, то пра́вда;
глядзе́ць ~дзе ў во́чы —
(усі́мі) ~дамі і няпра́ўдамі — (все́ми) пра́вдами и непра́вдами;
рэ́заць ~ду (у во́чы) — ре́зать пра́вду (в глаза́);
і то пра́ўда — и то пра́вда;
у нага́х ~ды няма́ —
пра́ўда во́чы ко́ле —
што пра́ўда, то не грэх —
хлеб-соль еш, а пра́ўду рэж —
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)