засяля́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; незак., што.

1. Незак. да засяліць.

2. Насяляць пэўную тэрыторыю. У новым каменным веку [неаліце] ледзь не ўсю тэрыторыю сучаснай заходняй Беларусі засялялі плямёны так званай нёманскай культуры. «Помнікі».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ваяво́да, ‑ы, ДМ ‑дзе, м.

1. Гіст. На тэрыторыі Старажытнай Русі — начальнік войска, кіраўнік горада ці акругі.

2. На тэрыторыі Заходняй Беларусі з 1920 да 1939 года і ў Польшчы — кіраўнік ваяводства.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ры́царства, ‑а, н.

1. Гіст. Ваенна-землеўладальніцкае саслоўе ў Заходняй Еўропе ў сярэднія вякі. // зб. Рыцары.

2. Званне рыцара.

3. перан. Самаадданасць, велікадушнасць, высакародства. [Хлопцы] жартавалі пры .. [Сабіне], спаборнічалі ў дасціпнасці і рыцарства смяяліся. Караткевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ад’ю́нкт, ‑а, М ‑кце, м.

1. У СССР — аспірант вышэйшых навучальных ваенных устаноў.

2. У Заходняй Еўропе і ў дарэвалюцыйнай Расіі — малодшая навуковая пасада, памочнік прафесара, акадэміка, а таксама асоба, якая займае гэту пасаду.

[Ад лац. adjunctus — прылічаны.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сарацы́ны, ‑аў; адз. сарацын, ‑а, м.; сарацынка, ‑і, ДМ ‑нцы; мн. сарацынкі, ‑нак; ж.

1. У антычных гісторыкаў — качавое племя заходняй і паўднёвай Еўропы.

2. У эпоху сярэдневякоўя — арабы і наогул усе мусульмане.

[Араб.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

граб, ‑а і ‑у, м.

1. ‑а. Лісцевае дрэва або куст сямейства ляшчынавых з гладкай шэрай карой (расце ў Заходняй Еўропе і паўднёвазаходняй частцы СССР).

2. ‑у, толькі адз. Драўніна гэтага дрэва. Аглоблі з грабу.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Стыльцы́ ‘дранікі з алеем’, ‘халодная бульба’ (Касп.). Гл. стульцы ‘тс’; не выключана збліжэнне з стылы ‘халодны, застылы’, гл. Лутавінава (Псковские говоры, Ленинград, 1979, 35–38) хацела б бачыць тут старую варыянтнасць кораня сту‑/сты‑ (гл. студзіць, стыць), захаваную на паўночна-заходняй перыферыі ўсходніх славян.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

крывічы́, ‑оў; адз. крывіч, ‑а, м.; крывічка, ‑і, ДМ ‑чцы; мн. крывічкі, ‑чак; ж.

Усходнеславянскае племянное аб’яднанне 6–10 стст., якое займала тэрыторыю верхняга цячэння Дняпра, Волгі, Заходняй Дзвіны, паўднёвую частку басейна Чудскога возера. Полацкія крывічы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сюзерэ́н, ‑а, м.

1. У сярэднія вякі ў Заходняй Еўропе — буйны феадал, які з’яўляўся гасударом у адносінах да залежных ад яго васалаў.

2. У міжнародным праве — дзяржава, у адносінах да якой іншая дзяржава знаходзіцца ў васальнай залежнасці.

[Фр. suzerain.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

містэ́рыя, ‑і, ж.

1. У Старажытнай Грэцыі, Старажытным Рыме і краінах Старажытнага Усходу — тайныя рэлігійныя абрады ў гонар бажаства, у якіх маглі прымаць удзел толькі давераныя асобы.

2. Рэлігійная драма на біблейскія сюжэты ў сярэднія вякі ў Заходняй Еўропе.

[Ад грэч. mystērion — таінства.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)