Пшэні́чка (pszeniczka) ’кукуруза’ (Пятк.). Да пшаніца, пшано (гл.), дэмінутыўная форма выкарыстала для называння новай рэаліі, параўн. макед. пченка ’тс’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Свяце́ц ‘падстаўка для лучыны’ (рас., Шатал.), ‘свяцільня з лучынай’ (Анім. дад.). Рус. свете́ц ‘тс’. Ад свет‑ з суф. ‑ец‑.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ста́ўка дыял. ‘невялікі вулей для прываблівання пчол’ (ЛА, 1), ‘памост пад вулей на дрэве’ (ЛА, 1). Да ставіць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Імша́нік ’уцепленае памяшканне для зімоўкі пчол’ (ТСБМ), рус., укр. омша́ник ’тс’. Ад імшаны з суф. ‑ік; гл. мох, амшалы.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Капшу́к1 ’мяшочак для тытуню’ (ТСБМ, Бяльк., Шат., Касп., Мядзв., Арх. ГУ, Арх. Бяльк., Малч., Некр., Клім., Гарэц., Сцяшк., Шн., Янк. 1, Янк. Мат.; КЭС, лаг.; Яруш., Нік. Очерки, Сержп.), ’сумка для грошай’ (Др.-Падб., Сержп.), ’плавальны пузыр’ (З нар. сл.), ’жывот’ (Жд. 2). Параўн. укр. капшук, капчук ’кісет для тытуню’, рус. капшук, капчук ’кісет, сумка для дробных рэчаў, старая шапка’, польск. kapciuch, kapszuk ’кісет для тытуню’ з бел. як і літ. kapšùkas ’тс’. Усходнеславянскае запазычанне з цюрк. моў. Параўн. татар. kapčyk ’мяшочак’ ад kap ’мяшок’ (Слаўскі, 11, 52, Фасмер, 2, 189, Локач, 94).

Капшу́к2 ’мёрзлая бульба, якая праляжала зіму на полі’ (Жыв. сл.). Параўн. літ. (ap)kapšavóti bùlbe ’абкопваць бульбу’. Магчыма, капшук < літ. kãpčius, kãpšius ’грэбля, яма’, якое ў сваю чаргу з бел. капец (Фрэнкель, 217–218). Гл. капшук4.

Капшу́к3 ’целяпень’ (Жыв. сл.), да капшук2.

Капшук4 ’сажалка на гары з праведзенай ад яе канавай’ (Яшк.) з літ. kãpčius у тым жа значэнні. Літоўская форма з бел. капец (гл. капшук2). Як і капшук2, капшук3, кантамінацыя з капшук1.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

нарэ́заць, ‑рэжу, ‑рэжаш, ‑рэжа; зак.

1. чаго. Разрэзаць чым‑н. вострым на часткі, кавалкі; накроіць. Нарэзаць хлеба. Нарэзаць сыру. □ Бабка Параска нарэзала сала — і для закускі і для яечні. Колас. Маці лячыла лейтэнанта сваімі, хатнімі сродкамі. Узамен бінтоў яна нарэзала з прасціны доўгіх стужак, а для прамыўкі ран .. ужывала адвар з пахучых траў. Курто.

2. чаго. Зрэзаўшы або разрэзаўшы, нагатаваць у нейкай колькасці. Нарэзаць дроў. Нарэзаць сечкі. □ Чакаючы змроку, каб непрыкметна перабегчы ў вёску, Грышка нарэзаў бярозавых дубцоў і пачаў вязаць венік, каб не было ніякага падазрэння. Чарот. // Зрэзаўшы, прыгатаваць, зрабіць. Нарэзаць букет ружаў.

3. каго. Зарэзаць у нейкай колькасці. Нарэзаць гусей.

4. што і чаго. Падзяліць шляхам межавання або выдзеліць у час межавання. Нарэзаць зямлі. □ [Сузон:] — Мне на панскім [полі] хутар нарэзалі, толькі ж куды мне з такімі будынкамі перасяляцца? Галавач.

5. што. Зрабіць нарэзы. Нарэзаць гайку.

6. што. Зрабіць разьбу на чым‑н. Нарэзаць гравюру.

7. што. Спец. Падрыхтаваць участак для выемкі ў шахце. Нарэзаць лаву.

8. што. Зрабіць надрэз на чым‑н.

9. што. Нарабіць зубцоў на піле, назубіць.

10. што. Намуляць чым‑н. Нарэзаць плячо лямкой.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пара́дак, -дку м., в разн. знач. поря́док;

у пако́і по́ўны п. — в ко́мнате по́лный поря́док;

прыво́дзіць у п. — приводи́ть в поря́док;

прытры́млівацца ~дку — соблюда́ть поря́док;

сачы́ць за ~дкам — следи́ть за поря́дком;

наве́сці п. — навести́ поря́док;

стары́я ~дкі — ста́рые поря́дки;

алфаві́тны п. — алфави́тный поря́док;

адпра́віць эта́пным ~кам — отпра́вить эта́пным поря́дком;

баявы́ п. — боево́й поря́док;

у абавязко́вым ~дку — в обяза́тельном поря́дке;

вышэ́й на два ~дкі — вы́ше на два поря́дка;

п. дня — пове́стка (поря́док) дня;

сваі́м ~кам — свои́м поря́дком; свои́м чередо́м;

для ~дкудля поря́дка;

у пажа́рным ~дку — в пожа́рном поря́дке;

прызва́ць да ~дку — призва́ть к поря́дку

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

над, нада предл.

1. с твор., в разн. знач. над, надо;

над ле́сам наві́сла хма́ра — над ле́сом нави́сла ту́ча;

пе́сня гучы́ць над во́зерам — пе́сня звучи́т над о́зером;

мець ула́ду над кім-не́будзь — име́ть власть над ке́м-л.;

нада мно́й — надо мно́й;

ду́маць над матэрыя́ламі для газе́ты — ду́мать над материа́лами для газе́ты;

працава́ць над сабо́й — рабо́тать над собо́й;

мець перава́гу над чым-не́будзь — име́ть преиму́щество над че́м-л.;

2. с твор. в сочет. с мест. усе́ указывает на высшее проявление свойств данного предмета;

маро́з над усі́мі мараза́мі — всем моро́зам моро́з

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

цёмны

1. в разн. знач. тёмный; (о погружённом во мрак — ещё) мра́чный;

~ная ноч — тёмная ночь;

~ныя валасы́ — тёмные во́лосы;

~нае не́ба — тёмное (мра́чное) не́бо;

2. перен., в разн. знач. тёмный; (об отсталом — ещё) неве́жественный;

све́тлыя і ~ныя ўспамі́ны — све́тлые и тёмные воспомина́ния;

~ныя спра́вы — тёмные дела́;

ц. сэнс — тёмный смысл;

ц. чалаве́к — тёмный (неве́жественный) челове́к;

~ная вада́ — тёмная вода́;

ц. лес — (для каго) тёмный лес (для кого);

~ная спра́ва — тёмное де́ло;

ад ~нага да ~нага (ад цямна́ да цямна́) — от темна́ до темна́;

чужа́я душа́ — ц. леспосл. чужа́я душа́ — потёмки

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

збор, -у, мн. -ы, -аў, м.

1. гл. сабрацца, сабраць.

2. Тое, што сабрана; агульная колькасць чаго-н. сабранага.

Валавы з. збожжа.

3. Збіраемыя ці сабраныя за што-н. або на што-н. грошы.

Памольны з.

У тэатры поўны з.

4. чаго. Сукупнасць сабраных і выдадзеных разам якіх-н. тэкстаў.

З. законаў.

З. твораў пісьменніка.

5. Сход членаў якой-н. арганізацыі.

З. ветэранаў вайны.

6. Кароткачасовае знаходжанне ваеннаабавязаных у распараджэнні ваеннага ведамства для абучэння, а таксама (звычайна мн.) знаходжанне дзе-н. групы спартсменаў для трэніровак.

Лагерны з.

Вучэбна-трэніровачныя зборы.

7. мн. Падрыхтоўка да якога-н. дзеяння (ад’езду, адпраўлення куды-н.).

Зборы ў дарогу.

Гербавы збор — асобы дзяржаўны збор (да 1930 г.) пры афармленні дакументаў, які рэалізоўваўся шляхам продажу марак пэўнай вартасці.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)