Verbum

мозг, ‑а і ‑у; мн. мазгі, ‑оў; м.

1. ‑а. Цэнтральны аддзел нервовай сістэмы жывёл і чалавека ў выглядзе рэчыва, якое запаўняе сабой чэрап і канал пазваночніка. Галаўны мозг. Спінны мозг. // Орган мышлення ў чалавека. Свідравала мозг .. страшная думка, і ў той жа час у галаве.. складаўся план дзеяння. Колас.

2. ‑у; перан. Разм. Розум, разумовыя здольнасці.

3. ‑а; перан. Асноўнае ядро, кіруючы цэнтр чаго‑н. Такім чынам быў створаны гарадскі партыйны камітэт, цэнтр, мозг падполля. Новікаў.

4. ‑у. Тканка, якая напаўняе поласці касцей у чалавека і пазваночных жывёл. Касцявы мозг.

5. толькі мн. (мазгі́, ‑оў). Ежа, прыгатаваная з мазгоў некаторых свойскіх жывёл.

•••

Варушыць (круціць) мазгамі гл. варушыць.

Да мозгу касцей — а) усёй істотай, цалкам, поўнасцю. — Я да мозгу касцей бязбожнік. «ЛіМ»; б) вельмі моцна, да апошняй сваёй частачкі. Холад пранікаў да мозгу касцей, балюча сціскаў мускулы. Шамякін.

Капаць на мазгі гл. капаць.

Мазгі (не) вараць — пра кемлівага (някемлівага) чалавека.

Мазгі не на месцы — пра дурнога або псіхічнахворага чалавека.

Сушыць мазгі гл. сушыць.

Уставіць (устаўляць) мазгі гл. ўставіць.

бяззме́нны, ‑ая, ‑ае.

Які на працягу доўгага часу не змяняецца; пастаянны. Бязменны колер. // Пра чалавека, які працяглы час займае адну і тую ж пасаду. Бяззменны старшыня.

казёншчына, ‑ы, ж.

Разм. Бюракратычны падыход да чаго‑н.; фармалізм, бяздушнасць. Шамякін з усёй рашучасцю сцвярджае, што бяздушны фармалізм, казёншчына вытручваюць з чалавека ўсё жывое. Кучар.

грамі́ла, ‑ы, м.

Разм. пагард.

1. Пра высакарослага грузнага чалавека. Прыгнуўшы галаву, граміла волатаўскага складу пераступіў парог і апынуўся ў пакоі допытаў. Колас.

2. Бандыт, пагромшчык.

бледнатва́ры, ‑ая, ‑ае.

1. З бледным тварам. Высокі і тонкі, як жэрдка, бледнатвары юнак нясмела падышоў да стала. Хведаровіч.

2. Назва чалавека белай расы (у індзейцаў).

мо́шчы, ‑аў.

1. Высахлыя астанкі людзей, якія лічацца царквою святымі.

2. перан. Пра вельмі худога, знясіленага чалавека.

•••

Жывыя мошчы — тое, што і мошчы (у 2 знач.).

лі́мфа, ‑ы, ж.

Бясколерная вадкасць у целе чалавека і пазваночных жывёл, якая абмывае ўсе тканкі і клеткі арганізма. Лімфа, як і кроў, знаходзіцца ў бесперапынным руху.

[Ад лац. lympha — вільгаць.]

напалео́н, ‑а, м.

1. Аб рэакцыйным дыктатару. Мерыцца ў напалеоны. // Пра чалавека з надзвычай уладалюбівымі імкненнямі.

2. Від пірожнага, торта.

3. Марка каньяку.

4. Сорт яблыні.

[Ад уласн. імя.]

нераўня́, ‑і, м. і ж.

Пра чалавека, няроўнага з іншымі ў якіх‑н. адносінах. [Драздовіч:] — Ёсць тут яшчэ адзін наш зямляк. Таксама аграном, але нераўня Павалковічу. Машара.

нявы́спаны, ‑ая, ‑ае.

Які не выспаўся. // Які бывае ў недаспаўшага чалавека. Таварыш Васіль азірнуўся, і вочы ўбачылі раскіслы, нявыспаны твар у жоўтай шчаціне няголенай барады. Пестрак.