скарыста́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Выкарыстаць каго‑, што‑н. для якой‑н. справы; знайсці прымяненне каму‑, чаму‑н. [Мірон:] — А колькі часу прайшло, пакуль .. [першабытны чалавек] надумаўся скарыстаць камень? Маўр. Трэба скарыстаць вопыт іншых заводаў, пераняць у іх лепшае. Карпаў. — Старую хату [Алесь] скарыстаў пад варыўню. Скрыпка. Доўга меркавалі, нарэшце вырашылі скарыстаць узрывальнікі ад гранаты Ф–1 ці ад снарадаў — якраз для міны зацяжнога дзеяння. Новікаў. [Максім:] — [Сяргею] з яго фігурай .. вельмі цяжка ўнікаць шпікоў у камандзіроўках. А камандзіроўкі нашы, лічы, нелегальныя. Дык ты лепш скарыстай яго тут на якой-небудзь працы. Машара. // Выкарыстаць каго‑, што‑н. у сваіх інтарэсах, для сябе. Аднойчы вечарам бязносай не было ў хаце, і Казік вырашыў скарыстаць яе адсутнасць. Чарнышэвіч. // Ужыць у сваёй працы. Скарыстаць у сваім артыкуле рукапісныя матэрыялы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
га́йка, -і, ДМ га́йцы, мн. -і, га́ек, ж.
Металічная дэталь з адтулінай, што мае вінтавую разьбу для накручвання на штон.
◊
Аслаблі гайкі ў каго (разм., іран.) — пра таго, хто не мае волі, не здольны дзейнічаць.
Падкруціць (закруціць) гайку (гайкі) (разм.) — павялічыць патрабаванні, зрабіць іх больш строгімі.
|| прым. га́ечны, -ая, -ае.
Гаечная разьба.
Г. ключ.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
госць, -я, мн. -і, гасце́й, м.
1. Той, хто наведвае каго-н.
Ехаць у госці.
Г. не дзьміся, еш, што ў місе (прыказка).
2. Асоба, афіцыйна запрошаная прысутнічаць на сходзе, пасяджэнні і пад.
Месцы для гасцей.
|| ж. го́сця, -і, мн. -і, -ей і -яў.
|| прым. гасцявы́, -а́я, -о́е (да 2 знач.).
Г. білет на канферэнцыю.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дво́рнік, -а, мн. -і, -аў, м.
1. Работнік, які падтрымлівае чысціню і парадак на двары і на вуліцы каля дома.
2. Прыстасаванне для механічнага ачышчэння ветравога шкла ў машыне ад снегу, вільгаці, пылу і інш.
|| ж. дво́рнічыха, -і, ДМ -чысе, мн. -і, -чых (да 1 знач.; разм.).
|| прым. дво́рніцкі, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
наме́ціць¹, -ме́чу, -ме́ціш, -ме́ціць; -ме́чаны; зак.
1. гл. меціць¹.
2. што. Лёгкімі штрыхамі вызначыць асноўныя контуры чаго-н.
Н. пярэдні край карціны.
3. Папярэдне вызначыць каго-, што-н.
Н. кандыдатуру на вакантную пасаду.
Н. дзень для паездкі.
4. што. Задумаць, запланаваць зрабіць што-н.
Н. на сераду сход працоўнага калектыву.
|| незак. намяча́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ле́йцы, -аў, адз. ляйчы́на, -ы і лейчына́, -ы́, ж.
Рамяні, вяроўкі для кіравання коньмі ў запрэжцы.
Выпусціць л. (таксама перан.: аслабіць сілу ўлады над кім-н.). Трымаць л. ў руках (таксама перан.: мець у сваіх руках уладу, кіраўніцтва).
◊
Ляйчына (лейчына) пад хвост папала каму-н. — аб неўраўнаважаных, капрызных паводзінах (разм.).
|| прым. ле́йцавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
мадэ́ль, -і, мн. -і, -ей і -яў, ж.
1. Узорны экзэмпляр для вырабу чаго-н.
Новая м. сукенкі.
2. Макет якога-н. вырабу, часцей у зменшаным выглядзе.
М. самалёта.
3. Тып, марка канструкцыі.
Новая м. аўтамабіля.
4. Схема якой-н. з’явы або фізічнага аб’екта (спец.).
М. атама.
|| прым. мадэ́льны, -ая, -ае (да 1—3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
мятла́, -ы́, мн. мётлы і (з ліч. 2, 3, 4) мятлы́, мёцел і мётлаў, ж.
Прадмет гаспадарчага ўжытку для падмятання ў выглядзе насаджанага на палку пучка звязаных галінак.
◊
Ікаць мятлой (разм.) — груба выдаляць каго-н.
Пад мятлу (вымесці, вычысціць, з’есці) (разм.) — начыста, без астатку.
|| памянш. мяцёлка, -і, ДМ -лцы, мн. -і, -лак, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ражо́к¹, -жка́, мн. -жкі́; -жко́ў, м.
1. мн. ро́жкі, -жак; гл. рог¹.
2. Тое, што і рог¹ (у 2 знач.).
3. Назва розных вырабаў, прадметаў у выглядзе рога¹, трубкі з расшыраным канцом.
4. толькі мн. Харчовы прадукт у выглядзе коратка нарэзанай макароны.
Наварыць ражкоў.
5. Лапатачка для надзявання абутку.
|| прым. ражко́вы, -ая, -ае.
Ражковае дрэва.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
размахну́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ні́ся; зак.
1. Зрабіць узмах рукой для ўдару, кідання і пад.
2. перан. Вызначыцца шырынёй, смеласцю ва ўчынках, паўнатой праяўлення якой-н. дзейнасці (разм.).
Бацька жаніў сына, ды так размахнуўся, што паўсвету заклікаў гасцей.
|| незак. разма́хвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
|| наз. разма́х, -у, м. Шырокі р. Р. будаўніцтва.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)