Verbum

уну́траны, -ая, -ае.

1. Які знаходзіцца ўнутры.

Унутраныя дзверы.

Унутраныя хваробы (органаў грудной і брушной поласці).

2. перан. Які складае змест, раскрывае саму глыбіню, сутнасць, душу каго-, чаго-н.

Унутранае чуццё.

Унутраная сувязь з’яў.

У. свет мастака.

У. голас (перан.: пра думкі).

3. Які мае адносіны да жыцця ўнутры якой-н. арганізацыі, дзяржавы.

Унутраная палітыка.

Унутраная пазыка.

Правілы ўнутранага распарадку.

хвалява́цца, -лю́юся, -лю́ешся, -лю́ецца; -лю́йся; незак.

1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Быць у хваляванні (у 1 знач.).

Мора хвалюецца.

2. перан. Перажываць хваляванне (у 2 знач.), знаходзіцца ў трывожным стане.

Х. перад экзаменамі.

3. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), перан. Выказваць пратэст супраць чаго-н., масавую незадаволенасць чым-н.

Натоўп хваляваўся.

|| зак. усхвалява́цца, -лю́юся, -лю́ешся, -лю́ецца; -лю́йся.

па́рыцца, -руся, -рышся, -рыцца; незак.

1. гл. парыць.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Варыцца ў закрытай пасудзіне пры дапамозе пары.

3. Знаходзіцца ў вельмі цёплым, гарачым памяшканні або быць надта цёпла апранутым (разм.).

4. перан., над чым і без дап. Тое, што і пацець (у 3 знач.; разм.).

П. над задачай.

|| зак. папары́цца, -руся, -рышся, -рыцца (да 1 і 2 знач.).

нагля́д, -у, М -дзе, м.

1. Назіранне за кім-, чым-н. для аховы, кантролю, вывучэння і г.д.

Працаваць пад наглядам старэйшых.

Знаходзіцца пад наглядам урачоў.

2. Догляд, клопат.

Дбайны н.

3. з азначэннем. Група асоб, якая ажыццяўляе назіранне з мэтай аховы, кантролю і г.д.

Санітарны н.

Апякунскі н.

Тэхнічны н.

|| прым. нагля́дны, -ая, -ае (да 3 знач.; спец.).

Наглядныя органы.

напе́радзе, прысл. і прыназ.

1. прысл. На нейкай адлегласці перад кім-, чым-н.

Ісці н.

Н. быў лес.

2. прысл. У будучым.

У цябе яшчэ ўсё н.

Н. была цікавая работа.

3. прыназ. з Р. Выражае прасторавыя адносіны: ужыв. пры назве асобы ці прадмета, на некаторай адлегласці перад якімі хто-, што-н. знаходзіцца.

Ісці н. ўсіх.

Сесці н. каго-н.

паго́да, -ы, ДМ -дзе, ж.

Стан атмасферы ў дадзеным месцы, у дадзены час; добрае надвор’е.

Марозная п.

Хто дажджом косіць, той пагодай сушыць (з нар.). Рабіць пагоду (перан.: мець рашаючае значэнне ў якой-н. справе). Чакаць з мора пагоды (перан.: знаходзіцца ў чаканні чаго-н. няпэўнага).

|| памянш. паго́дка, -і, ДМ -дцы, ж. (разм.).

|| прым. паго́дны, -ая, -ае (спец.).

Пагодныя ўмовы.

шту́рхацца, -аюся, -аешся, -аецца; незак.

1. Штурхаць каго-н. іншага або адзін аднаго.

Ш. ў натоўпе.

2. перан. Быць дзе-н. у цеснаце, таўкатні (разм.).

Ш. ў аўтобусе.

3. у што. Штурхаць што-н., імкнучыся пранікнуць куды-н. (разм.).

Ш. ў дзверы.

4. Знаходзіцца, бадзяцца дзе-н. без асобага занятку, без мэты (разм.).

Ш. па базары.

|| наз. шту́рханне, -я, н.

ру́хацца, -аюся, -аешся, -аецца; незак.

1. Знаходзіцца ў руху, перамяшчацца.

Войскі рухаліся на захад.

Р. па службе (атрымліваць павышэнне). Справа не рухаецца (стаіць на месцы).

2. Рушыцца з месца, адпраўляцца.

Р. ў дарогу.

3. Варушыцца (у 1 знач.), мяняць становішча цела.

Сядзець, не рухаючыся.

Ногі не рухаюцца (не можа ступіць, ісці хто-н.).

|| прым. ру́хальны, -ая, -ае (да 3 знач.; спец.).

стыка́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; незак. (разм.).

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Мець сумежныя бакі, размяшчацца вельмі блізка, упрытык.

Ветравыя дошкі стыкаюцца над франтонамі.

2. Знаходзіцца дзе-н. які-н. час, прыпыняцца.

Дома прыходзіцца рэдка с.

3. перан. Быць звязаным з чым-н.; мець адносіны да чаго-н.

Нашы інтарэсы стыкаюцца даволі часта.

|| аднакр. стыкну́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ні́ся.

тулі́цца, тулю́ся, ту́лішся, ту́ліцца; незак.

1. Гарнуцца, прыціскацца да каго-, чаго-н.

Дзіця туліцца да маці.

2. перан. Адчуваць большую прыязнасць да каго-н., быць больш адданым каму-н.

Хлопчык больш туліўся да бацькі.

3. Знаходзіць прытулак, прыстанішча дзе-н. у цеснаце.

У цеснай хаце тулілася сям’я з дзевяці чалавек.

4. перан. Размяшчацца, знаходзіцца дзе-н. у зацішным месцы.

Вёска тулілася каля лесу.