беспрычы́нны, ‑ая, ‑ае.

Без усякай прычыны; беспадстаўны, неабгрунтаваны. Раніца новага дня, так шчасліва пачатага, рассявала па станцыі і навокал праменні святла, надзей і нейкай новай беспрычыннай радасці. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

руці́на, ‑ы, ж.

Боязь змен, застой, кансерватыўнасць, адсутнасць пачуцця новага. Ад прыроды спакойны і добры, .. [Хвядос], аднак, не мог мірыцца з той руцінай, абыякавасцю, якая панавала ў школах. Чарнышэвіч.

[Фр. routine.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Гру́ца ’ячныя крупы, крупнік, каша’ (БРС. Нас., Шатал.). Запазычанне з польск. gruca ’тс’ (а гэта з ням. Grütze ’тс’). Запазычанне адносна новага часу (няма ў Булыкі, Запазыч.). Параўн. Слаўскі, 1, 363.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

нова... (а таксама нава...).

Першая састаўная частка складаных слоў у знач.:

1) новы (у 1 знач.), які ўпершыню з’явіўся, напр.: новазаведзены, новаўтварэнне;

2) які адносіцца да новых месц, да новага месца, напр.: новаадкрывальнік, новапасяленец;

3) не старажытны (у 1 знач.), напр., новаеўрапейскі;

4) які толькі што пачынае што-н., прыступае да чаго-н.; які з’яўляецца навічком, напр.: нованароджаны, новапрызначаны.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

калянда́р, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.

1. Сістэма лічэння дзён у годзе.

Юліянскі к. (старога стылю). Грыгарыянскі к. (новага стылю).

2. Табліца або кніжка з пералікам усіх дзён года (з рознымі даведачнымі звесткамі).

Настольны к.

Адрыўны к.

3. Размеркаванне па днях, месяцах асобных відаў дзейнасці.

К. заняткаў.

К. футбольных гульняў.

|| прым. калянда́рны, -ая, -ае.

К. год.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ценявы́, -а́я, -о́е.

1. гл. цень.

2. Які знаходзіцца ў цяні, слаба асветлены.

Ц. бок вуліцы.

3. перан. Адмоўны, непажаданы.

Ц. бок справы.

○ Ценявая эканоміка — эканамічная нелегальная дзейнасць, якая скрываецца ад грамадства і дзяржавы, не падпарадкоўваецца дзяржаўнаму кантролю і ўліку.

Ценявы кабінет — група ўплывовых палітыкаў, якія маюць сваю праграму дзейнасці і прэтэндуюць у выпадку перамогі на стварэнне новага ўрада.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Руці́на ’боязь змен, застой, кансерватыўнасць, адсутнасць пачуцця новага’ (ТСБМ). З заходнееўрапейскіх моў, крыніцай для якіх было франц. routine ’спрыт; уменне; руціна; коснасць’ < route ’дарога, шлях, напрамак, наезджаны шлях’ (Чарных, 2, 128–129).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

узды́мны, ‑ая, ‑ае.

Разм. Прасякнуты ўздымам. Грамадою валодаў бойкі, уздымны настрой. Гартны. Вочы бліснулі ўздымнай радасцю і ўраз стухлі. Мурашка. [Зося] устрапянулася ад прыліву новага ўздымнага і моцнага пачуцця. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Камі́н ’пакаёвая печ з адкрытай топкай пры падлозе’ (ТСБМ). Відавочна, з рус. ками́н — новага запазычання (з пач. XVIII ст.) з ням. Kamin < італ. camino ’комін’ < н.-грэч. κάμινος ’печ, комін’ (Слаўскі, 2, 385).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

контррэвалю́цыя, ‑і, ж.

Рэакцыйная барацьба звергнутых эксплуататарскіх класаў супроць рэвалюцыйнага народа і створанага рэвалюцыяй новага дзяржаўнага ладу за аднаўленне ранейшых парадкаў, а таксама ўдзельнікі гэтай барацьбы. Унутраная контррэвалюцыя. Разграміць контррэвалюцыю.

[Фр. contre-révolution.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)