фуза́рыум, ‑у, м.
Спец. Род мікраскапічных грыбоў, многія віды якіх выклікаюць захворванні культурных раслін, а таксама атручэнне жывёл і чалавека.
[Лац. fusarium.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хірама́нтыя, ‑і, ж.
Варажба па лініях і абрысах далоні, якая, па забабонных уяўленнях, дазваляе вызначыць характар чалавека, прадказаць яго будучыню.
[Грэч. cheir — рука і mantéia — гаданне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Пахожа ’паводзіны’ (Мал.). Рэгіяналізм. З ⁺po‑xod‑ja < прасл. xodja ’ход, хадзьба’. Да хадзіць (гл.). Магчыма, да слова похожа адносіцца меркаванне пра тое, што паводле хады чалавека можна пазнаць ягоны характар.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Турма́чыць ‘задурваць’ (Юрч. СНС). Не зусім ясна. Бліжэйшую крыніцу паходжання дзеяслова можна бачыць у рус. курск. турма́к — пра бесталковага чалавека (фіксацыя 1852 г., СРНГ), далейшыя сувязі не вызначаны. Параўн. турман 2.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кро́лік 1 ’трус’ (Сл. паўн.-зах.). Ст.-бел. кроликъ ’тс’ з польск. królik (Булыка, Запазыч., 178).
Кро́лік 2 ’ветлівае, ласкальнае пры звароце да чалавека, звычайна маладзейшага’ (Янк. I). Да кролік 1 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Мэндаль, міёр. мэндъль ’дурны, някемлівы, нездагадлівы’ (З нар. сл.) ці ме́ндаль ’хітры ашуканец’ (паўд.-усх., КЭС) утвораны, відаць, ад імя (прозвішча) ці мянушкі чалавека. Апошняе, магчыма, з польск. mędral < mądry ’мудры, разумны’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ігу́менша ’жанчына (тоўстая, непаваротлівая)’ (Мат. Гом.). Фемінатыў на ‑ш‑а ад ігумен (гл.). Семантычны зрух у напрамку ’жонка ігумена’ → ’увогуле тоўстая непаваротлівая жанчына’; параўн. падобную трансфармацыю калуж. и́гумен ’жартаўлівая назва старога чалавека’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зану́да, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
Пагард.
1. Пра слабага, заняпалага, непрыгляднага чалавека, жывёліну і пад. Адна цяпер снасціна — вуда, А з вудай ты — паўрыбака: Бярэцца розная зануда. І рэдка.. [зловіш] шчупака. Колас.
2. Пра дакучлівага, шкадлівага чалавека. Пасля бліснула папяроса, і даляцела: — Вунь ён, пісака!.. Яго ўжо абязвечыў нехта... Зануда негабляваная! Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
валасе́нь, ‑сня, м.
1. Паразітычны вадзяны чарвяк, падобны на волас.
2. Хвароба скуры ног у чалавека і жывёлы ў выглядзе язваў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кане́чнасці, ‑ей; адз. канечнасць, ‑і, ж.
Рукі і ногі ў чалавека, органы руху ў жывёлы. Верхнія канечнасці. Ніжнія канечнасці. Заднія канечнасці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)