уту́льна,
1. Прысл. да утульны.
2. безас. у знач. вык. Аб наяўнасці ўтульнасці. Домік невялікі, але дагледжаны, як лялька. У чатырох пакоях яго ўтульна, цёпла, светла. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чатырохрадко́ўе, ‑я, н.
Верш ці страфа з чатырох радкоў. І пакуль прыйшлі хлопцы, на старонках сшытка ляжалі ўжо чатырохрадкоўі пра дзявочыя косы, пра размову з дзяўчынай. Шахавец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чатырохсло́ўны, ‑ая, ‑ае.
Які складаецца з чатырох слоў. Так узніклі двухслоўныя (трох- і чатырохслоўныя) найменні, якія давалі магчымасць адрозніваць асобы, што насілі аднолькавае імя, індывідуалізавалі іх. «Полымя».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Карэ́та ’павозка, экіпаж’. Запазычанне праз польск. kareta з італ. caretta ’вазок’ (ад carro ’воз’ лац. carrus ’воз на чатырох колах’). Гл. Булыка, Запазыч., 141; Слаўскі, 2, 76.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
по́ўдзень¹, -дня, м.
1. Адзін з чатырох напрамкаў свету, супрацьлеглы поўначы.
Вецер з поўдня.
Вокны выходзяць на п.
2. Мясцовасць, размешчаная ў гэтым напрамку.
На поўдні Беларусі.
3. Мясцовасць з цёплым, гарачым кліматам, цёплыя краі.
Жыхары поўдня.
Адпачываць на поўдні.
|| прым. паўднёвы, -ая, -ае.
П. полюс.
П. тэмперамент (уласцівы жыхарам поўдня).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
се́рыя, -і, мн. -і, -рый, ж.
1. Шэраг якіх-н. аднародных прадметаў, якія маюць агульную прымету, аб’яднаны агульным прызначэннем, складаюць адну групу.
С. артыкулаў.
С. станкоў.
С. вопытаў.
2. Разрад, катэгорыя каштоўных папер, дакументаў.
С. і нумар пашпарта.
3. Адна з частак вялікага кінафільма, якая дэманструецца самастойна.
Кінафільм у чатырох серыях.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сана́та, ‑ы, ДМ ‑наце, ж.
Музычны твор з трох або чатырох частак, розных па свайму характару і тэмпу, адна з якіх мае форму санатнага алегра. Санаты Бетховена.
[Іт. sonata.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
недаўме́нны, ‑ая, ‑ае.
Які выяўляе недаўменне, поўны недаўмення. Варывончык глядзеў на жонку з недаўменным здзіўленнем. Кулакоўскі. Меншы [хлапчук], год чатырох, пазіраючы недаўменнымі вачанятамі ка маці, пачынаў церці кулачкамі вочы. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
саймава́ць, ‑мую, ‑муеш, ‑муе; незак.
Разм. іран. Удзельнічаць у саймаванні, раіцца, дамаўляцца. А мы ўсё цікуем так, каб саймаваць у чатырох сценах ды яшчэ і дзверы шчыльней зачыніць. Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сімфо́нія, -і, мн. -і, -ній, ж.
1. Вялікі (звычайна з чатырох частак, якія адрозніваюцца адна ад другой характарам музыкі і тэмпам) музычны твор для аркестра.
Трэцяя с.
Бетховена.
2. перан. Гарманічнае спалучэнне, злучэнне чаго-н.
С. колераў.
|| прым. сімфані́чны, -ая, -ае (да 1 знач.).
С. аркестр (са струннымі, духавымі і ўдарнымі інструментамі).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)