мужы́к, ‑а, м.
1. Уст. Селянін.
2. Уст., лаянк. Аб грубым, нявыхаваным чалавеку.
3. Разм. Муж. [Зелянюк:] — Як маешся, Таццяна? Не думаеш яшчэ назад да мужыка вярнуцца? Зарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сяля́к ’жыхар сяла’ (Ласт.). Параўн. ст.-польск. siodłak ’селянін’, рэдкае sedłak ’тс’, в.-луж., н.-луж. sedłak ’тс’, чэш. sedlák ’тс’, славац. sedliak ’тс’. Вытворныя ад прасл. *sedlo (гл. сяло), якія ў асобных славянскіх мовах выцеснілі першасныя формы, што ўзыходзяць да *sedlʼaninъ (гл. селянін), параўн. Трубачоў, Этимология–1980, 14. З іншай суфіксацыяй экспр. селю́к ’мужык, вясковец’ (Растарг.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Падкула́чнік ’селянін, які дзейнічаў у інтарэсах кулака’. Да кулак 2 (гл.). Калька (або запазычанне) з рус. подкула́чник (Крукоўскі, Уплыў, III).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
міра́нін, ‑а; мн. міране, ‑ран; м.
Уст.
1. Чалавек, які не мае духоўнага звання.
2. Член сельскай грамады, міра 2; селянін.
3. толькі мн. (міра́не, ‑ран). Народ, людзі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вылучэ́нец, ‑нца, м.
Разм. Радавы супрацоўнік (рабочы, селянін, служачы), вылучаны на адказную работу. У цэнтры аповесці «Таварыш Мінкін» — адна з самых тыповых фігур таго часу — вылучэнец з рабочых. Каваленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аса́дны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да асады 1 (у 1 знач.), звязаны з асадай. Асаднае становішча. Асадны рэжым. // Прызначаны для асады. Асадная артылерыя. Асадныя вежы.
•••
Асадныя сяляне гл. селянін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
курку́ль, ‑я, м.
1. Селянін-кулак на Украіне.
2. Пагард. Пра хцівага, скупога чалавека. І пасеялі б не пазней, калі б гэты куркуль Пятроў не валаводзіў доўга з насеннем... Сіўцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
палаві́ншчык, ‑а, м.
Разм.
1. Той, хто мае палавіну паю ў якой‑н. справе або валодае якой‑н. маёмасцю ўдваіх з кім‑н.
2. Гіст. Селянін, які арандуе зямлю напалавіну.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
серадня́к, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.
1. гіст. Селянін-аднаасобнік, які меў зямельны ўчастак, апрацоўваў яго ўласнымі сіламі без наёмнай працы і па сваім маёмасным становішчы знаходзіўся паміж бедняком і кулаком.
2. Чалавек сярэдніх здольнасцей, які нічым асаблівым не вылучаецца.
|| ж. серадня́чка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак (да 1 знач.).
|| прым. серадня́цкі, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
даўны́м-даўно́, прысл.
Разм. Вельмі даўно. Даўным-даўно, яшчэ пры панах, на беразе Зялёнага возера стаяў прыгожы маёнтак. Ваданосаў. Некалі, даўным-даўно, жыў у адной вёсцы працавіты селянін Саўка. С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)