да́ктыль, ‑я, м.
Трохскладовая стапа з націскам на першым складзе ў сілаба-танічным вершаскладанні, напрыклад: Во́бразы / мі́лыя / ро́днага/ кра́ю, / Сму́так і/ ра́дасць ма/я́! Колас.
[Грэч. daktylos.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
непраця́глы, ‑ая, ‑ае.
Які цягнецца нядоўга; кароткачасовы. Радасць была непрацяглай. □ Праз непрацяглы час П.П. Барысаў перадаў мне пісьмо ад Э.Л. Войніч на англійскай мове. Новікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пярэ́старак, ‑рка, м.
Тое, што і перастарак. Вось ідзе Навамодны.., які да гэтай зімы жыў у Пасынках «прымаком», на вялікую, нечаканую радасць пярэстарку Акуліне. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
трывія́льны, ‑ая, ‑ае.
Пазбаўлены свежасці і арыгінальнасці; звычайны. Трывіяльны жарт. Трывіяльная п’еса. □ Змітракова радасць .. патанае ў трывіяльных пакутах раздвоенага кахання. Юрэвіч. // Пошлы, вульгарны. Трывіяльны флірт.
[Фр. trivial.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
злара́дства, ‑а, н.
Злая радасць пры няшчасці другіх. — Не надта ашчэрвайся, Ярмак. Голым пупам як свяціў, так і свяціць будзеш.., — аж прысеў Васіль у зларадстве. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сарамя́жны, ‑ая, ‑ае.
Разм. Тое, што і сарамяжлівы. Мікалай быў.. ціхім і нават сарамяжным мог здавацца. Чорны. Буйная сарамяжная радасць жыцця ахоплівала.. [Барыса] ля палотнаў Рубенса. Быкаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
светлаво́кі, ‑ая, ‑ае.
Са светлымі вачыма. Што ж ты сумная, сумная сёння, светлавокая радасць мая? Машара. [Курловіча] спаткала расчырванелая ад агню, нярослая, але ёмкая светлавокая гаспадыня. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шматкватэ́рны, ‑ая, ‑ае.
Які мае шмат кватэр. [Самусевіч:] — Мяне ахоплівае вялікая радасць, калі я гляджу, як на нашым заводзе растуць велізарныя новыя карпусы, дзесяткі шматкватэрных дамоў. «Беларусь».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ра́давацца ’адчуваць радасць’, ра́даваць ’прыносіць, выклікаць радасць’ (ТСБМ), рус. ра́доваться, радовать, укр. ра́дуватися, ра́дувати, польск. radować się, чэш. radovati se, славац. radováť sa, в.-луж. radować so, славен. radovati se, серб.-харв. ра̏довати се, балг. радвам се, ст.-слав. радовати сѧ. Прасл. *radovati sę (< *radъ). Слова не мае роднасных сувязей у іншых і.-е. мовах, акрамя некаторых моў германскай групы. Тут мяркуецца і.-е. корань *red‑ (: *rod‑) ’радасны, вясёлы’, ’падбадзёрваць’; славянскія словы з прасл. коранем *rad‑ супастаўляюцца з англ.- сакс. rōt ’радасны’, ’вясёлы’, ст.-ісл. rǿtask ’станавіцца вясёлым, ясным’ (Покарны I, 853; Фасмер, 3, 429 з літ-рай).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ра́дашча (радоща) ’агульная радасць’ (Нас.). Мяркуецца, што запазычана з украінскай мовы (Сцяцко, Выбр. тв., 1, 237), дзе выступае як pluralia tantum ра́дощі, што ставіць пад сумненне наяўнасць формы адз. л. (параўн. Малдаван, Этимология–1994–1996, 210). Праблематычнай падаецца і суадносная форма адз. л. ст.-слав. радоща, паколькі ў пісьмовых помніках гэтая і падобныя формы на ‑ощи сустракаюцца выключна ў форме мн. л., часцей за ўсё ў Тв. скл. радощами, што выступае ў ролі прыслоўя, якое паслужыла асновай для ўтварэння формы назоўнага і іншых склонаў (Трыпуцька, SR, 10, 81–96). Да *radostь з пашырэннем ‑(j)a (ESJSt, 12, 745). Гл. радасць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)