абудзі́цца, абуджу́ся, абу́дзішся, абу́дзіцца; зак.
1. Тое, што і прачнуцца.
А. на досвітку.
А. ад крыку.
2. перан. Ажывіцца, напоўніцца шумам, гоманам.
Вуліца абудзілася ад начной цішыні.
Прырода абудзілася да новага жыцця.
3. перан. Узнікнуць, выявіцца (пра пачуцці, уласцівасці, якасці).
Абудзілася пачуццё адказнасці за справу.
4. Вярнуцца да жыцця, дзейнасці, аднавіць жыццёвыя працэсы.
Прырода абудзілася да новага жыцця.
|| незак. абуджа́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
электро́ніка, ‑і, ДМ ‑ніцы, ж.
Раздзел фізікі, які вывучае электронныя працэсы ў вакууме, газах, цвёрдых целах. // Галіна тэхнікі, якая займаецца распрацоўкай, вытворчасцю і выкарыстаннем электронных прыбораў.
•••
Квантавая электроніка — раздзел фізікі, які вывучае працэсы генерацыі і ўзмацнення электрамагнітных хваль, што адбываюцца на аснове індуцыраванага выпрамянення квантавых сістэм (атамаў і малекул).
Ядзерная электроніка — галіна радыёэлектронікі, якая распрацоўвае метады і электронныя прылады для апрацоўкі электрычных і светлавых сігналаў ад дэтэктараў ядзерных выпрамяненняў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тэктані́чны, ‑ая, ‑ае.
Спец.
1. Які мае адносіны да тэктонікі, да зрухаў і дэфармацыі зямной кары. Тэктанічныя працэсы.
2. Які мае адносіны да будовы і развіцця зямной кары. Тэктанічная карта. Тэктанічны перыяд.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Гандля́ ’гання’ (Жд. 2.). Дыялектная форма звычайнага гання́ (а гэта — утварэнне ад гнаць, ганя́ць). Тут адбыліся складаныя фанетычныя працэсы, субстытуцыя, дысіміляцыя. Развіццё формы слова можна ўявіць сабе па паасобных элементах так: гання́ — *ганнʼйя — *ганнʼля́ (субстытуцыяй й — лʼ) — гандля (дысіміляцыя ‑нн‑ > ‑нд‑ або, што верагодней, устаўное ‑д‑ паміж нʼ — лʼ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сон, сну, мн. сны́, сно́ў, м.
1. Фізіялагічны стан спакою арганізма, пры якім поўнасцю або часткова спыняецца работа свядомасці і аслабляюцца фізіялагічныя працэсы.
Трывожны с.
Багатырскі с. (моцны).
2. Тое, што сніцца таму, хто спіць.
Убачыць с.
◊
Заснуць вечным сном — памерці (высок.).
Са сну — толькі што прачнуўшыся.
Сон у руку (жарт.) — пра сон, які спраўдзіўся.
Як у сне — пра стан чалавека, які паглыблены ў свае думкі і нічога вакол сябе не заўважае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шматбако́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Абавязковы для некалькіх зацікаўленых бакоў ці ўдзельнікаў чаго‑н. Шматбаковы дагавор. Шматбаковыя пагадненні.
2. Які вызначаецца шырынёй, разнастайнасцю; рознабаковы. Шматбаковая дапамога. Шматбаковая адукацыя. □ Працэсы, характэрныя для жыцця сялянства канца XIX і пачатку XX ст.. знайшлі.. [у творах Я. Купалы] шматбаковае адлюстраванне. Івашын.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жыццёвы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да жыцця, звязаны з жыццём (у 2, 4 і 6 знач.). Жыццёвыя працэсы. Жыццёвы шлях. Жыццёвы ўзровень.
2. Важны, істотны для жыцця, неабходны для грамадства. Жыццёвыя цэнтры краіны. Жыццёвыя інтарэсы.
3. Які адпавядае рэчаіснасці, узяты з жыцця; праўдападобны. Жыццёвы вобраз. Жыццёвая сітуацыя.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кругавы́, ‑ая, ‑ое.
Які мае адносіны да круга, адбываецца па кругу. Кругавы маршрут. Кругавыя працэсы.
•••
Кругавая абарона — лінія абароны, якая ўтварае замкнуты ланцуг вакол якога‑н. пункта.
Кругавая парука — а) калектыўная адказнасць усіх членаў якой‑н. групы людзей за дзеянні гэтай групы або асобных яе членаў; б) узаемнае ўкрывальніцтва, узаемная выручка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паскара́льнік, ‑а, м.
1. Спец. Прыстасаванне для павелічэння хуткасці руху, працэсу. Пускавы паскаральнік. Пнеўматычны паскаральнік.
2. Рэчыва, якое паскарае некаторыя працэсы.
3. перан. Тое, што дапамагае руху наперад, паскарае развіццё чаго‑н. Далучэнне працоўных мас да скарбніц культуры, літаратуры і мастацтва з’яўляецца магутным паскаральнікам пры выпрацоўцы высокай камуністычнай свядомасці. «Звязда».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сі́нтэз, ‑у, м.
1. Метад навуковага даследавання, які выходзіць з вывучэння прадмета, з’явы ў цэлым, у адзінстве і ўзаемасувязі яго частак; проціл. аналіз. // Кніжн. Злучэнне, абагульненне. Не паралельна, а ў арганічным сінтэзе паказваюцца ў творах істотныя працэсы народнага жыцця. Дзюбайла.
2. Атрыманне складаных рэчываў з больш простых. Сінтэз бялкоў. Сінтэз каўчуку.
[Ад грэч. sýnthesis — злучэнне, спалучэнне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)