іржа́ і (пасля галосных) ржа, -ы, ж.
1. Чырвона-буры налёт на паверхні жалеза, што ўтвараецца ў выніку акіслення яго ў паветры і ў вадзе.
І. на ланцугу.
2. Прымесь вокіслаў жалеза ў балотнай вадзе, якая надае ёй буры колер і спецыфічны прысмак.
3. Жоўта-аранжавыя плямы на паверхні раслін, якія з’яўляюцца ў тых месцах, дзе развіваюцца споры паразітных грыбкоў.
Хлебная р.
4. перан. Тое, што шкодна дзейнічае на каго-, што-н.
І. на душы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пасмя́гнуць і пасма́гнуць, ‑не; зак.
Перасохнуць (пра губы, рот). На шчоках з’явіліся чырвоныя плямы, зрэнкі расшыраны, губы пасмяглі. Лужанін. У .. [Хамовіча] пасмаглі вусны, перасохла ў горле. Мурашка. // Пасохнуць ад недахопу вільгаці і ад празмернага сонца (пра траву і пад.). Усё на полі, на агародах пасмягла. Грамовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
раздзьму́цца, ‑муся, ‑мешся, ‑мецца; зак.
1. Напоўніцца паветрам; надзьмуцца. Мяч раздзьмуўся. □ У .. [Сашы] гнеўна раздзьмуліся ноздры, на шчоках з’явіліся пунсовыя плямы. Шамякін.
2. Павялічыцца ў аб’ёме; уздуцца, распухнуць. Губа напухла, раздзьмулася. □ Раздзьмуліся і пырснулі зялёнымі агеньчыкамі пупышкі ліп, пачалі выпроствацца кволыя, зморшчаныя лісцікі каштанаў. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пля́міць, ‑млю, ‑міш, ‑міць; незак., каго-што.
1. Пакрываць плямамі, пакідаць плямы на чым‑н. Сінечу летняга неба плямілі блуклівыя хмаркі. Сабаленка.
2. перан. Ганьбіць, знеслаўляць. [Нядбайлы] плямяць усё дэпо, падрываюць дасягнутае перадавікамі. Шынклер. Як не хочацца пляміць імя яе [маці], нават успамінаючы яго ў гэтых змрочных і гнусных скляпеннях. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́весціся, ‑ведзецца; пр. вывеўся, ‑велася; зак.
1. Нарадзіцца з яйца, лічынкі і пад. Неўзабаве ў трубе вывеліся.. галчаняты, і ў маладых бацькоў з’явіліся новыя клопаты. Шуцько.
2. Перастаць існаваць, перавесціся. Вывелася рыба ў сажалцы. // Знікнуць. Вывеліся плямы. // Выйсці з ужытку, аджыць свой век. Гэтыя звычаі даўно ўжо вывеліся.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́варыць сов., в разн. знач. вы́варить;
в. мя́са — вы́варить мя́со;
в. соль — вы́варить соль;
в. пля́мы на суке́нцы — вы́варить пя́тна на пла́тье;
в. бялі́зну — вы́варить бельё
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
змы́цца сов.
1. смы́ться; состира́ться;
гэ́тыя пля́мы не змы́юцца — э́ти пя́тна не смо́ются (не состира́ются);
2. перен., разг. смы́ться;
ён не́куды змы́ўся — он куда́-то смы́лся
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
змы́цца, змыюся, змыешся, змыецца; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Ад мыцця сысці, знікнуць (звычайна пра тое, што забруджвае, робіць нячыстым). Смала змылася. Фарбы змыліся. Плямы змыліся.
2. перан. Разм. Знікнуць, пайсці адкуль‑н. (хутка, непрыкметна). — Немцы ў Зарэччы ёсць? — ціха спытаў Валодзя ў старога. — Днём былі. .. Нанач змыліся. Новікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ско́лькі 1 ‘плямы тлушчу ў варыве’: жырные сколькі (Куч.). Гл. скалка 2.
Ско́лькі 2 ‘колькі’ (ТСБМ, Ласт., Касп., Байк. і Некр., Бяльк., Сл. ПЗБ, ТС), сколь ‘тс’ (ТС). Гл. колькі. Сюды ж ско́люзна экспр. ‘колькі’ ад асновы *skolʼ‑ (параўн. рус. сколь ‘як многа’) і суф. ‑уз‑, які выражае значэнне вялікай колькасці, адсюль сколю́знасць ‘багацце’ (Мат. Гом.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́варить сов., в разн. знач. вы́варыць, мног. павыва́рваць;
вы́варить мя́со вы́варыць мя́са;
вы́варить соль вы́варыць соль;
вы́варить пя́тна на пла́тье вы́варыць (павыва́рваць) пля́мы на суке́нцы;
вы́варить бельё вы́варыць бялі́зну;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)