Ненаві́дны ’ненавісны’ (Янк. 1, ТС), ’змрочны, пануры’ (ТС), ’агідны, брыдкі’ (бяроз., Шатал.), укр. ненави́дний ’ненавісны’, рус. ненавидный ’нядобразычлівы, злы’, польск. nienawidny ’ненавісны’, чэш. nenáviděny ’тс’, славен. nenáviden, серб.-харв. нена́видан ’зайздросны; пра таго, хто ненавідзіць’, ст.-слав. ненавидѣньнъ ’ненавісны’. Ад ненаві́дзець (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пату́хлы, ‑ая, ‑ае.
1. Які перастаў гарэць, свяціць. Патухлая лямпа. Патухлая зорка. □ Гугновіч увесь час хадзіў за сталом, трымаючы патухлую люльку ў руцэ. Пестрак. // Які перастаў дзейнічаць, функцыяніраваць.
2. перан. Цьмяны, без жыцця (пра вочы, погляд). Бародка сядзеў пануры, маўклівы, змораны на выгляд, з патухлымі вачамі. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
опу́щенный
1. апу́шчаны, спу́шчаны;
2. вы́пушчаны, прапу́шчаны, вы́кінуты; см. опусти́ть;
3. (понурый) разг. апу́шчаны, пану́ры;
◊
как в во́ду опу́щенный як у ваду́ апу́шчаны.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
цёмны, -ая, -ае.
1. Пазбаўлены святла, асвятлення.
Ц. пакой.
Цёмная ноч.
У хаце было цёмна (у знач. вык.).
2. Блізкі па колеры да чорнага.
Цёмная хмара.
Цёмныя вочы.
3. перан. Змрочны, пануры, невясёлы.
Цёмныя думкі.
На душы цёмна (у знач. вык.).
4. перан. Неадукаваны, невысокай культуры; адсталы.
Ц. чалавек.
5. перан. Які выклікае недавер, падазроны.
Цёмная асоба.
Цёмныя махінацыі.
Цёмнае мінулае.
6. Незразумелы, няясны, заблытаны.
Цёмнае пытанне.
7. у знач. наз. цёмная, -ай, мн. -ыя, -ых, ж. Памяшканне для арыштаваных, карцар (уст.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шапта́нне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. шаптаць, а таксама гукі гэтага дзеяння. [Яраш:] — Хвіліначку, сябры. Сумнавата робіцца за нашым сталом. Сепаратныя размовы, шаптанне... Давайце паспрабуем пагаварыць калектыўна. Шамякін. Я люблю ўсходы нашых палеткаў І спавітыя ў зелень лугі, І шум бору пануры, глухі, І шаптанне крынічнае ўлетку. Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мра́чный
1. (сумрачный) змро́чны; (тёмный) цёмны; (хмурый) хму́рны; (пасмурный) пахму́рны;
2. (угрюмый) пану́ры; (о настроении, о мыслях) су́мны;
мра́чный день пахму́рны (хму́рны, змро́чны) дзень;
мра́чная ночь змро́чная (цёмная) ноч;
мра́чные сво́ды змро́чныя скляпе́нні;
мра́чный взгляд пану́ры (хму́рны) по́гляд;
мра́чные мы́сли су́мныя ду́мкі;
мра́чное настрое́ние су́мны настро́й;
мра́чное про́шлое ця́жкае (змро́чнае) міну́лае.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
заклапо́чаны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад заклапаціць.
2. у знач. прым. Ахоплены клопатам, турботай. Пятро, пануры, заклапочаны, моўчкі апусціўся на дол. Колас. Каля сцяны, недалёка ад касы, стаялі заклапочаныя Сеня і Толя. Пальчэўскі. // Які выражае клопат, турботу. У суседнім купэ плакала дзіця і чуліся заклапочаныя галасы дзвюх жанчын. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гнету́щий
1. прич. які́ (што) ду́шыць, які́ (што) ці́сне, які́ (што) гняце́, які́ (што) му́чыць; які́ (што) прыгнята́е; см. гнести́;
2. прил. ця́жкі; (мрачный) пану́ры.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Тусме́ць (тусмѣць без тлумачэння, Шымк. Собр.) ‘марнець ад гора, перажыванняў’ (Юрч. Вытв.), тусмі́ць ‘даводзіць да перажыванняў, гора’ (Юрч. СНЛ), тусме́нне ‘марненне’ (Юрч. Вытв.), ту́сменны ‘цьмяны’ (чач., Жыв. НС), параўн. рус. разан., арл., цвяр. тусме́ць ‘цямнець, губляць бляск; змяркацца’, смал., бран. тусмя́ный ‘зямлісты; змрочны, пануры’ (СРНГ). Другаснае ўтварэнне ад туснець? Гл. тускнець.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
лёх, ‑у, М ‑у, м. і лёха, ‑і, ДМ лёсе, ж.
1. Склеп, падзямелле. Палац пануры і высокі, не падступіцца к тым мурам, а пад палацам лёх глыбокі — на страх нявольнікам-рабам. Машара.
2. Падземны ход. Хлапчук .. шмыгнуў ад дарослага боўдзілы ў лёх, у нару пад магазінам, ды там і астаўся. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)