кні́жка, -і, ДМ -жцы, мн. -і, -жак, ж.
1. гл. кніга.
2. У складзе назвы некаторых дакументаў у выглядзе сшытых разам лісткоў з тэкстам і месцам для афіцыйных запісаў.
Працоўная к.
3. Асобны нумар тоўстага часопіса.
Сакавіцкая к. часопіса «Полымя».
4. Адзін з чатырох аддзелаў страўніка жвачных жывёл, слізістая абалонка якога ўтварае складкі, падобныя на лісты паўразгорнутай кнігі (спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ *Нажава́ты, ножовиты ’абзолісты’ (ТС). Да нож, бо дошкі маюць няроўныя, вострыя краі (падобныя да ляза нажа).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бака́с, ‑а, м.
Балотная з доўгай тонкай дзюбай птушка атрада сеўцападобных, якая, пікіруючы ўніз, ваганнем пер’я хваста ўтварае гукі, падобныя на бляянне баранчыка. Забляе бакас, і будуць ныць камары — вісець хмарамі над купінамі. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пасаката́ць, ‑качу, ‑кочаш, ‑коча; зак.
1. Сакатаць некаторы час (пра курэй).
2. Утварыць гукі, падобныя на сакатанне. Глуха бухнула на зямлю дрэва; крыху пасакатала піла, змоўкла. Савіцкі. Брычка зноў пасакатала, уздымаючы хмару пылу... Чарот.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
курня́ўкаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Разм. Ствараць гукі, падобныя на «курняў» (пра катоў). У інтэрнаце па доўгім калідоры блытаецца ад дзвярэй да дзвярэй і жаласліва курняўкае сівая кошка. Мыслівец. // Пераймаць крык ката. Курняўкаць па-кацінаму.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кру́мкаць, ‑ае; незак.
1. Утвараць гукі, падобныя на «крум-крум» (пра крумкачоў). Трывожна крумкаў на сасонцы крумкач, махаючы крылом. Вялюгін.
2. Абл. Крактаць, квакаць (пра жаб). Крумкалі жабы ў кар’ерах, запоўненых вельмі дарагой тут вадой. Лупсякоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
трансцэндэ́нтны, ‑ая, ‑ае.
1. У ідэалістычнай філасофіі — недаступны чалавечаму пазнанню, недасягальны для чалавечага розуму.
2. Спец. Які не можа быць вылічаны пры дапамозе алгебры або быць выражаны алгебраічна. Трансцэндэнтная функцыя. // Які вывучае падобныя велічыні, паняцці. Трансцэндэнтная матэматыка.
[Ад лац. transcendens, transcendentis — які выходзіць за межы.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ту́флік, ‑а, м.
Памянш.-ласк. да туфель. Унізе ў шафе ляжалі белыя туфлікі, падобныя на пантофлікі, але з завязкамі. Арабей. Алежка скочыў з ложка, знайшоў свой касцюмчык. 1, калі адзяваўся, калі зашнуроўваў туфлікі, дыхаў шумна, часта. Вышынскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хлю́паць, -аю, -аеш, -ае; незак. (разм.).
1. Утвараць харакгэрныя гукі, падобныя на хлюпат (пра ваду, вадкасць).
Пад нагамі хлюпала вада.
2. Рухацца, ісці па чым-н. вязкім, гразкім, утвараючы такія гукі.
Х. па гразі.
3. Плакаць, усхліпваючы.
4. 3 шумам, часта ўцягваць носам паветра пры насмарку, плачы.
Х. носам.
|| аднакр. хлю́пнуць, -ну, -неш, -не; -ні (да 1, 3 і 4 знач.).
|| наз. хлю́панне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
стагна́ць, стагну́, сто́гнеш, сто́гне; стагні́; незак.
1. Абзывацца стогнам.
Хлопчык ціха стагнаў ад болю.
2. перан. Скардзіцца, наракаць; пакутаваць.
Такі ўжо чалавек: стогне і стогне, як быццам толькі яму цяжка жыць.
3. перан. Утвараць працяглыя гукі, падобныя да стогну; аддавацца працяглым гулам на ўдары, гусці пад цяжарам чаго-н.
Стогнуць у траве кулікі.
Пад цяжарам вагонаў стогнуць рэйкі.
Стогне лес ад буры.
|| наз. стагна́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)