дабро́, -а́, н.
1. Усё станоўчае, карыснае.
Жадаць дабра каму-н.
2. Добрыя справы, учынкі.
За маё д. ды мне ў рабро (з нар.). Зрабіць многа дабра людзям.
3. Маёмасць, рэчы, пажыткі (разм.).
У іх куфры поўныя дабра.
4. Што-н. нягоднае, непатрэбнае, дрэннае (разм., іран.).
Такога дабра нам і дарма не трэба.
◊
Не з дабра — не ад добрага жыцця.
Не на дабро — пра тое, што можа прывесці да дрэнных вынікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ро́вный
1. (о поверхности) ро́ўны; (прямой) про́сты; (гладкий) гла́дкі;
2. (равный) ро́ўны;
3. (плавный, размеренный) ме́рны;
4. перен. (уравновешенный) ро́ўны;
◊
ро́вный счёт ро́ўны лік;
ро́вным счётом ничего́ абсалю́тна нічо́га, нічагу́ткі;
не ро́вен (ровён) час чаго́ до́брага, яшчэ́;
не ро́вен (ровён) час, проду́ет вас чаго́ до́брага (яшчэ́), прасту́дзіцеся.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
упро́читься умацава́цца, замацава́цца; усталява́цца;
его́ положе́ние упро́чилось яго́ стано́вішча ўмацава́лася;
за ним упро́чилась репута́ция прекра́сного докла́дчика за ім замацава́лася рэпута́цыя до́брага дакла́дчыка;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
здаро́ўе, ‑я, н.
Стан арганізма, пры якім нармальна дзейнічаюць усе яго органы. Берагчы здароўе. Адбіцца на здароўі. Па стану здароўя. Курыць — здароўю шкодзіць. □ Гарцаваць на кані не дазвалялі [дзеду Астапу] ўжо гады і здароўе. Лынькоў. // Пра самаадчуванне, стан каго‑н. Смалістыя бары, верасовыя паляны і лясныя кветкі папаўняць новы горад водарам жыцця і сілы, прынясуць здароўе і радасць жыхарам беларускага нафтагорада. Грахоўскі.
•••
Добрага здароўя — а) пажаданне пры развітанні; б) прывітанне пры сустрэчы. — Добрага здароўя, добрай раніцы, — першымі адказалі Ахрэму жанкі. Кавалёў.
За ваша здароўе — пажаданне таму, за каго паднімаюць тост.
На (добрае) здароўе — адказ-пажаданне гаспадара таму, хто дзякуе за частаванне.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зату́зацца 1, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Замучыцца, стаміцца ў якіх‑н. клопатах, справах. — Ты, чаго добрага, думаў таксама, што я мог бы і перавыхаваць іх, каб толькі захацеў?.. А я, брат, толькі там затузаўся дарма. Брыль.
зату́зацца 2, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Пачаць тузацца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
інтэле́кт, ‑у, М ‑кце, м.
Розум, здольнасць чалавека мысліць, разважаць. Тонкі інтэлект. □ [Чалавек], які ўдасканальвае свой інтэлект, імкнецца самага добрага, светлага.. — ён, сапраўды самы прыгожы. Дубоўка. // Узровень разумовага развіцця. Чалавек вялікага жыццёвага вопыту і багатага інтэлекту. Адам Юр’евіч вельмі сур’ёзна ставіўся да выхавання дзяцей. Майхровіч.
[Лац. intellectus.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зжы́ць, зжыву́, зжыве́ш, зжыве́; зжывём, зжывяце́, зжыву́ць; зжыў, зжыла́, -ло́; зжы́ты; зак.
1. каго (што) з чаго і без дап. Стварыўшы невыносныя ўмовы, не даць жыць каму-н. дзе-н.
Зжылі злоснікі добрага чалавека.
З. са свету (змучыць чым-н.).
2. што. Пазбавіцца ад чаго-н., выкараніць у сабе што-н.
З. недахопы.
3. Пражыць (жыццё, многа гадоў і пад.).
Чалавек жыццё зжыў, а розуму не набраўся.
|| незак. зжыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Наўдое ’капрызнае’: Зусім наўдое стала дзіця, як захварэла (маст., Сцяшк. Сл.). Да наўди (гл.), значэнне узнікла на базе на́ўды ’няма нічога добрага, няма чым хваліцца’ (Гарэц.), не наўды ’не бяда’ (Яруш.), адкуль без адмоўя наўды магло быць асэнсавана як прыметнік м. р. адз. л., ад якога быў утвораны прыметнік н. р. адз. л. са значэннем ’дрэнны, слабы’, параўн. процілеглае развіццё семантыкі ’добры, удалы’ — наўда дзяўчына, дзе назоўнік можа успрымацца як прыметнік ж. р. адз. л.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гасці́ная, ‑ай, ж.
Пакой для прыёму гасцей (у 1 знач.). Пісарава гасціная ярка асвятлялася дзвюма лямпамі. Колас. // Агульны пакой для адпачынку, прыёму наведвальнікаў у інтэрнатах, дамах адпачынку і пад. Усё тут зроблена для карыснага і добрага адпачынку, усё вабіць вока: утульныя палаты.., гасціныя, усланыя дыванамі. «Звязда».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
закла́дзіны, ‑дзін; адз. няма.
Разм.
1. Пачатак будаўніцтва чаго‑н.; закладка (у 1 знач.). У нядзелю адбудуцца ўрачыстыя закладзіны Новасялібска. Паслядовіч.
2. Частаванне пасля закладкі дома. Памятаю, як мы жылі ў падсуседзях у Даводкавага Нічыпара — чалавека добрага і сардэчнага, як потым спраўлялі закладзіны новай хаты. Хведаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)