прае́зд, ‑у, М ‑дзе, м.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. праязджаць — праехаць.

2. Месца, дзе можна праехаць. У праёме вала, які служыў праездам у Гарадок, бялелі нізенькія фігурныя, з тонкіх рэечак вароты, як праехаць грузавіку. Ракітны. // Вуліца або завулак, якія злучаюць дзве паралельныя вуліцы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шпат ​1, ‑у, М шпаце, м.

Спец. Устарэлая назва мінералу, які пры ўдары расколваецца на кавалкі правільнай, геаметрычнай формы.

•••

Палявы шпат — мінерал з групы сілікатаў.

Плавіковы шпат — тое, што і плавік.

[Ням. Spat.]

шпат ​2, ‑у, М шпаце, м.

Спец. Хранічнае запаленне скакальнага сустава ў каня ці рабочага вала.

[Ням. Spat.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Баўку́н ’ярмо для запрагання аднаго вала’ (КЭС, лаг.), частка ярма’ (Сцяц.). Укр. бовку́н ’ярмо для аднаго вала; вол, якога запрэглі ў адзіночку; вялікі сноп чароту’, рус. дыял. болку́н ’вупраж валоў’. Шаравольскі (Рум., 55) выводзіў укр. слова (без бел. і рус. матэрыялу) з рум. boŭ ’бык, вол’ + суф. ‑ун; так і Рудніцкі, 157. Фасмер, 1, 188 (без бел. і ўкр. матэрыялу), выводзіў з об‑ і валоку. Гэту этымалогію можна прыняць. Дзеяслоўны вакалізм быў у ступені рэдукцыі (*vъlk‑ < *vьlk‑). Такая этымалогія робіць зразумелым, чаму, напр., ва ўкр. гаворках бовку́н азначае і сноп чароту’ (*’тое, што цягнуць, нясуць, ахапка’). Гл. Краўчук, ВЯ, 1968, № 4, 127.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

прачува́ць несов., разг.

1. узнава́ть (по слухам);

2. чу́вствовать, предчу́вствовать;

яна́ ~ва́ла бяду́ — она́ чу́вствовала (предчу́вствовала) беду́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

павыплыва́ць I сов. (о многом, о многих) вы́плыть

павыплыва́ць II сов. (о многом) вы́колоситься;

жы́та ~ва́ла — рожь вы́колосилась

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

паралізава́ць сов. и несов., прям., перен. парализова́ть;

~ва́ла нагу́ — безл. парализова́ло но́гу;

страх ~ва́ў сі́лы — страх парализова́л си́лы

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

паўця́гваць сов.

1. в разн. знач. (о многом, о многих) втяну́ть; (таща, волоча — ещё) втащи́ть; (привлечь к участию — ещё) вовле́чь;

2. (о многом) вдеть, вволо́чь;

3. безл. (о многом) подвести́; запа́сть;

~вала жываты́ — подвело́ животы́;

~вала шчо́кі — запа́ли щёки

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Мал ’назва вала чорнай поўсці’ (КЭС, лаг.). Відавочна, вельмі старая рэліктавая назва — параўн. і.-е. адпаведнікі лексемы малы́ (гл.). Не звязана з балг. мал ’скаціна’, ’маёмасць’, ’багацце’, ’частка спадчыны’, серб.-харв. ма̑л, алб. mall, арум. mal ’маёмасць’, якія з араб. mal ’тс’ (БЕР, 3, 624).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

забедава́ць сов. загорева́ть; нача́ть сокруша́ться, нача́ть скорбе́ть, нача́ть се́товать, нача́ть сожале́ть;

ма́ці ~ва́ла па дзіця́ці — мать загорева́ла по ребёнку

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

здо́ба, ‑ы, ж.

1. Прыправа ў цеста (масла, яйцы, малако і пад.). Дабавіць здобы ў цеста.

2. зб. Булкі са здобнага цеста. Усталі нявесткі З кляновага ўслону, Пшанічную здобу Прынеслі з паклонам. Броўка. За касой паходзіш, і ў дастатку Апетыту — хоць вала нясі. Нават чэрствы хлеб усухамятку Лепш, чым здобу на мяду, з’ясі. Ляпёшкін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)