дыслака́цыя, ‑і, ж.
1. Размяшчэнне войск на тэрыторыі краіны або размеркаванне караблёў флоту па портах. Вопыт партызанскіх баёў падказваў, што трэба неадкладна мяняць месца дыслакацыі атрада. Шчарбатаў.
2. Зрушэнне пластоў зямной кары.
3. Зрушэнне касцей пры пераломах.
[Фр. dislocation.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
агульнажы́цце, ‑я, н.
Грамадскае жыццё, нормы, уклад грамадскага жыцця. Трэба забяспечыць больш дзейсную прапаганду норм сацыялістычнага агульнажыцця. «Звязда». [Веньямін] даўно прызвычаіўся да агульнажыцця і можа не зважаць на шум, які трывае ў інтэрнаце ледзь не круглыя суткі. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аднапла́навы, ‑ая, ‑ае.
Аднаго плану, аднаго падыходу, адналінейны; адной філасофскай канцэпцыі. Разнапланавасць таго ці іншага акцёра часам ідзе ад тэатра, якому трэба пашыраць рэпертуар, а найчасцей ад рэжысёра, які не хоча затрымліваць артыста на аднапланавых ролях. «Беларусь».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
акалі́чны, ‑ая, ‑ае.
Уст. паэт. Тое, што і навакольны. Акалічны народ гуслі знаў гусляра: Песня-дума за сэрца хапала. Купала. Святочны трэба было выбраць дзень, Каб на аблаву з акалічных сёл Магло сыйсціся як найбольш, людзей. Танк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
распрапагандава́ць, ‑дую, ‑дуеш, ‑дуе; зак., што.
Прапагандуючы, канчаткова пераканаць каго‑н. у чым‑н. Адзінае — распрапагандаваць салдат, ад якіх маглі ўтаіць, куды і для чаго іх накіроўваюць.. Трэба будзе паведаміць усю праўду. Так Будзённы і дзейнічаў. Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самасвядо́масць, ‑і, ж.
Яснае разуменне сваёй сутнасці, сваіх адметных уласцівасцей, сваёй ролі ў жыцці, у грамадстве. Класавая самасвядомасць. Рост нацыянальная самасвядомасці. □ Трэба выхоўваць у кожнага маладога чалавека пачуцці савецкая патрыятызму і пралетарскага інтэрнацыяналізму, высокай класавай самасвядомасці. Машэраў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спі́цца, сап’юся, сап’ешся, сап’ецца; сап’ёмся, сап’яцеся; зак.
Разм. Стаць п’яніцам, п’яніцай. Бачыць жонка, што бяда з Савасцеем; трэба якую раду даваць, бо сап’ецца. Чорны. Казалі, што быў .. [дыякан] артыстам, сніўся і пайшоў бадзяцца з парафіі ў парафію. Грахоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
старарэжы́мны, ‑ая, ‑ае.
Разм. Які мае адносіны да старога, царскага рэжыму. Яшчэ і папы тады, ярыя такія, старарэжымныя, былі, і з імі трэба было вытрымаць добрую сутычку. Ермаловіч. // Такі, як пры старым рэжыме; адсталы, аджыўшы. Старарэжымныя парадкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
урві́цель, ‑я, м.
Разм.
1. Хапуга, хабарнік. [Турава:] — Колькі плаціш [за кватэру]? [Стэфка:] — Дваццаць пяць. — Ого-о! Ну і ўрвіцелі! Хапуны! — Турава злосна і брыдка вылаялася. Савіцкі.
2. Лаянк. Галаварэз, вісус. [Мацей Хмылю:] — Скідай дровы, урвіцель чортаў, не трэба далей везці. М. Стральцоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Бу́хаць ’удараць; кідаць; стукаць; падаць; крычаць (пра птушак) і г. д.’ Рус. бу́хать, укр. бу́хати, польск. buchać, чэш. bouchati, серб.-харв. бухнути, балг. бу́хам і г. д. Прасл. *buxati (ад выклічніка *bux!; гукапераймальнае). Гл. Бернекер, 97; Праабражэнскі, 1, 56; Фасмер, 1, 255; Слаўскі, 1, 48; Рудніцкі, 276; БЕР, II, 93; падрабязна Смаль-Стоцкі, Приміт., 142–143. Наўрад ці трэба лічыць самастойнымі ўтварэннямі (як гэта ў Бернекера, 97) *buxati ’крычаць’ і *buxati ’біць, удараць’. Таксама, паколькі тут гукапераймальныя асновы, не трэба шукаць і.-е. роднасныя сувязі (як гэта ў Фасмера, 1, 255). Няпэўна Махэк₂, 62, які зыходным лічыць *bukati, а *buxati — гэта «інтэнсіўная» форма (*buk‑s‑ati). Параўн. бухцець, бухто́рыць (гл. пад бухцець).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)