Метрапалітэн ’гарадская падземная электрычная чыгунка’ (ТСБМ). З рус. метрополитен ’тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 79), якое з франц. métropolitain ’які існуе (ёсць) у сталіцы’ (Фасмер, 2, 611) < лац. metropolitanus < лац.-грэч. mētropolis ’сталіца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пацые́нт ’хворы ў адносінах да ўрача’ (ТСБМ). Праз польск. pacjent ці рус. пацие́нт з лац. patiens, Род. склон patientis ’які пакутуе’ < patior ’цярплю’ (Сл. иностр. слов, 1988, 377; SWO, 1980, 540).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пламі́дны і (у выніку асіміляцыі дн > нн) платаны ’зайздросны чалавек’ (чэрв., Сл. ПЗБ), ’сквапны’ > ’які вельмі многа есць’ (Жд. 3). Да планіда (гл.), якое з планета (гл.). Параўн. таксама пламетны (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пласто́ўе ’вялізныя сняжынкі’ (ТС), параўн. укр. пластаваць ’камякі снегу’, ttiacmoeeifb, шастаеш ’снег, які падае камякамі’, гуц. пластів я ’слой ^рубленых галін’. З прасл. *plast ovbjc — зборны назоўнік ад * plast > пласт (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сухаве́ршнік ’дзяцел’ (Мат. Гом.). Відаць, ад сухаве́рх ’дрэва з засохлым верхам’, сухаве́рхі ’які мае сухі верх (пра дрэва)’ (Сл. ПЗБ), што да сухі і верх ’верхавіна’. Параўн. іншую назву сухарык, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
І́лка ’лапта, дзіцячая гульня з мячом’, ’палка, якой б’юць мяч у гульні ў лапту’ (Бяльк.; Рам., 8, 576). Ад іліць (гл.) з суф. ‑к‑а, які характарызуе прадмет паводле яго прызначэння.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
надво́дны, ‑ая, ‑ае.
1. Які знаходзіцца над вадою, вышэй паверхні вады; проціл. надводны. Надводная частка карабля.
2. Які плавае па вадзе. Надводны флот. // Які мае адносіны да плавання па паверхні вады (пра падводныя лодкі). Надводная скорасць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зме́нны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да змены (у 2, 3 знач.); звязаны з работай па зменах. Зменны інжынер. Зменнае заданне. Зменныя брыгады.
2. Які можна змяніць; які перыядычна замяняецца. Зменнае кола. Зменныя лушчыльныя дыскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
геаме́трыя, ‑і, ж.
Раздзел матэматыкі, які вывучае формы цел і ўласцівасці прасторавых велічынь.
•••
Аналітычная геаметрыя — раздзел геаметрыі, які праводзіць геаметрычныя даследаванні метадамі алгебры і аналізу.
Начартальная геаметрыя — раздзел геаметрыі, які вывучае адлюстраванне прасторавых цел на плоскасці.
[Ад грэч. gē — зямля і metréō — вымяраю.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гужавы́, ‑ая, ‑ое.
1. Які мае адносіны да гужа. Гужавая пятля.
2. Які выконваецца жывой цяглавай сілай на калёсах або санях. Гужавыя перавозкі. Гужавая павіннасць. // Які складаецца з калёс, саней і жывой цяглавай сілы. Гужавы транспарт.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)