◎ Пе́тна мн. л. ’плямы па твары’ (лід., лях., Сл. ПЗБ), лепта ’ружовыя месцы на шчацэ’ (бераст., ЛА, 3), пешня ’чырвоная плямка на скуры’ (Варл.), петначка ’абсевак’ (гродз., ЛА, 2). Гл. пятно.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́травіцца 1, ‑віцца; зак.
1. Атрымацца ад уздзеяння хімічных рэчываў (пра ўзор, адбітак). Вытравіўся афорт.
2. Знішчыцца ад хімічнага ўздзеяння; вывесціся. Вытравіліся плямы.
вы́травіцца 2, ‑віцца; зак.
Спец. Паступова спусціцца (пра якарны ланцуг, канат і пад.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паадмыва́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Адмыць усё, многае або ўсіх, многіх. Паадмываць плямы. □ — Я пазаносіў у кладоўку посуд, пэндзлі, памог хлопцам паадмываць працавітыя рукі ад фарбы. Дубоўка. За колькі дзён на рэках паадмывала ад берагоў лёд. Чыгрынаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
павыво́дзіць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; зак., каго-што.
Вывесці ўсіх, многіх або ўсё, многае. Павыводзіць коней. Павыводзіць формулы. Павыводзіць плямы. □ [Маладзіца:] — Лазабіралі [палякі] усё. Худобу з хлява павыводзілі... Колас. Глядзіш на .. падцёкі смалы і думаеш, хто ж гэтыя лініі мелам павыводзіў? Бяспалы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адмы́цца, ‑мыюся, ‑мыешся, ‑мыецца; зак.
1. Змыць з сябе бруд, пыл і пад.; памыцца. Адмыцца ад мазуту.
2. Зрабіцца чыстым ад мыцця. Рукі адышліся. // Знікнуць, вывесціся ад мыцця (пра плямы, пахі і пад.).
3. Спец. Ачысціцца ад прымесей прамываннем.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вачні́цы, ‑ніц; адз. вачніца, ‑ы, ж.
Паглыбленні ў пярэдняй частцы чэрапа, на твары, дзе змяшчаюцца вочы. Твар выцягнуўся, і цёмна-сінія плямы трывала аселі ў вачніцах. Савіцкі. Жорсткі пясок агнявая пустыня Праз вачніцы мае ўсё сыпле і сыпле. Панчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паадціра́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Адцерці ўсё, многае. Паадціраць плямы. // Вярнуць адчувальнасць трэннем. Паўзіраўшыся, міжволі пацягнуўся рукою да вушэй — пасля таго, як ён [Алесь] іх ледзь паадціраў снегам, вушы раз за разам зацягваліся свежымі струпамі і не пераставалі свярбець. Летка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ка́пка, ‑і, ДМ ‑пцы; Р мн. ‑пак; ж.
Разм. Капля, кропля. Чутно ўжо, як пачынаюць за акном падаць капкі са страхі на зямлю. Галавач. На сурдуце былі сякія-такія плямы, паходжанне якіх можна было б вытлумачыць неасцярожна ўпаўшымі капкамі верашчакі. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разво́ды, ‑аў; адз. няма.
Узоры, узорысты малюнак (часцей у палосы). Тарасіха надзявае новы андарак: чырвоны з чорнымі разводамі і белую вышываную кофту. Асіпенка. Неба на захадзе было ў халодных ружовых разводах. М. Стральцоў. // Разм. Няроўныя, звілістыя падцёкі. На шкле з’явіліся плямы і разводы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пля́ма, пля́міна, пле́ма, плямізма, плям, пля́мка ’знак, месца на паверхні як брудны след чаго-небудзь’, ’што-небудзь ганебнае’ (ТСБМ, Сцяшк. МГ, Шпіл., Гарэц., Нас., Шат., Сл. ПЗБ, ТС, Бяльк., Растарг.; Юрч. СНЛ; ЛА, 3); пля́мы ’абвесак’ (лаг., ЛА, 2); пляміць ’рабіць плямы’ (Бяльк.), пля́місты ’маркі, мазкі, мазісты’ (Нас., Гарэц.), плямі́сты ’з плямамі’ (даўг., Сл. ПЗБ; Растарг.), пля́мны ’заплямлены, у плямах’ (Нас.). З польск. plama ’пляма’ (Кюнэ, Poln., 87), якое узнікла ў выніку кантамінацыі польск. plana ’пляма, ганьба, загана’ (гл. пле́на 2) і медыцынск. plama ’чырвоная пляма на скуры ад хваробы’, што з ням. flamme ’тс’ і ’пляма на сукенцы’ (Брукнер, 417; Банькоўскі, 2, 597).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)