ту́фавы, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да туфу. Туфавая парода. Туфавая лава. // Зроблены з туфу. Туфавы блок.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

файл, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. У інфарматыцы: блок інфармацыі або рэсурс для інфармацыі, даступны для камп’ютарных праграм.

Захоўванне файла.

Тэкставыя файлы.

2. Канцылярскі празрысты пакет для захоўвання паперы і дакументаў.

|| прым. фа́йлавы, -ая, -ае.

Файлавыя сістэмы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ю́ферс, ‑а, м.

Спец. Круглы драўляны блок без шківа для нацягвання снасцей стаячага такелажу на невялікіх прамысловых суднах.

[Гал. juffers.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

нерухо́мы, -ая, -ае.

1. Які не рухаецца, застаецца ўвесь час на адным месцы.

Н. блок.

Стаяць нерухома (прысл.).

2. перан. Які не змяняе свайго выразу.

Н. позірк.

3. У граматыцы: які не мяняе свайго месца (пра націск).

|| наз. нерухо́масць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

блакірава́цца ​1, ‑руюся, ‑руешся, ‑руецца; зак. і незак.

Уступіць (уступаць) у блок ​2.

блакірава́цца ​2, ‑руецца; незак.

Зал. да блакіраваць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ківо́к, кіўка, м.

Нахіл галавы ў знак прывітання, згоды і пад. Блок адказаў на паклон лёгкім ледзь прыметным кіўком галавы. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Капарэ́ц ’драўляны блок, які выкарыстоўваецца дляпадымання вулляў на дрэва’ (Сержп. Бортн.). Да капар© (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

бло́чны

‘да блок - прыстасаванне’

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. бло́чны бло́чная бло́чнае бло́чныя
Р. бло́чнага бло́чнай
бло́чнае		 бло́чнага бло́чных
Д. бло́чнаму бло́чнай бло́чнаму бло́чным
В. бло́чны (неадуш.)
бло́чнага (адуш.)		 бло́чную бло́чнае бло́чныя (неадуш.)
бло́чных (адуш.)
Т. бло́чным бло́чнай
бло́чнаю		 бло́чным бло́чнымі
М. бло́чным бло́чнай бло́чным бло́чных

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

бло́чны

‘да блок - будаўнічы камень; комплекс будынкаў’

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. бло́чны бло́чная бло́чнае бло́чныя
Р. бло́чнага бло́чнай
бло́чнае		 бло́чнага бло́чных
Д. бло́чнаму бло́чнай бло́чнаму бло́чным
В. бло́чны (неадуш.)
бло́чнага (адуш.)		 бло́чную бло́чнае бло́чныя (неадуш.)
бло́чных (адуш.)
Т. бло́чным бло́чнай
бло́чнаю		 бло́чным бло́чнымі
М. бло́чным бло́чнай бло́чным бло́чных

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

Скрыпі́цы: pan… kajdanoszy hotuje, a skrypicy na ruczycy (Зянк.). Кольберг (Kolb., 385) тлумачыць ‘пастронкі’, што недакладна, параўн. тлумачэнне Шымкевічам укр. скрипни́ци ‘драўляныя клешчы, якія надзявалі на ногі злачынцам’ (Шымк. Сл., 127), параўн. таксама скрипи́ца, скрепи́ца ‘драўляныя кайданы або калодка’. З іншай суфіксацыяй укр. дыял. скри́пці ‘блокі ў кроснах’, польск. skrzypic, skrzypce ‘кайданы, калодка’, чэш. skřipec ‘блок у кроснах’, ‘дыба, прыстасаванне для катавання’, славац. škripec ‘тс’, в.-луж. skřipk ‘блок у кроснах’, серб.-харв. шкрипац ‘блок’, славен. škrípec ‘блок’, ‘клешчы’, балг. скрипе́ц ‘частка кроснаў; блок’, макед. скрипец ‘блок’. Прасл. *skripьcь. Трубачоў (Ремесл. терм., 135) адносіць да *skripěti ‘скрыпець’. Варбат (Этимология–1981, 17–18) у сувязі з апошняй версіяй падкрэслівае, што ўсе вышэйпамянёныя рэчы маюць паз, шчыліну, адкуль ‘прыстасаванне з пазам, жолабам для змацавання, сціскання, сцягвання’ і г. д., што дэманструе сувязь з зыходным дзеясловам. Гл. таксама БЕР, 6, 798 з літ-рай; ЕСУМ, 5, 288 (слова не звязана з гукапераймальнай асновай *skrip‑, а непасрэдна выводзіцца ад і.-е. *sker‑ ‘рэзаць, калоць’ з семантычным развіццём ‘раскол’ — ‘кляшчотка, клешчы’, ‘дыба’, ‘блок’). Борысь (Etymologie, 666–669) выводзіць назвы рознага тыпу дэталяў, сярод іх каш. skřëpk ‘бэлька, у якой паварочваюцца вароты; калодка, ступа з гняздом для восі варот’, з прасл. *skripъ, *skripa, фармальна тоеснага прасл. *skripъ, *skripa ‘скрып, трэск, скрыгат’, якое ў познепраславянскую эпоху набыло спецыфічнае (тэхнічнае) значэнне. Паводле Басая і Сяткоўскага (Słownik, 668), польск. skrzypiec ‘прылада для катаванняў’ можа быць багемізмам, але не выключаецца і захаванне ўласнага архаізма.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)