збег, ‑а і ‑у, м.
1. ‑у. Дзеянне паводле дзеясл. збегчы (у 2 знач.); сцёк, збяганне вады па нахільнай паверхні. Збег вясковых вод.
2. ‑у. Месца, паглыбленне, па якім збягае вада. Стаць на самым збегу вады.
3. ‑у. Спалучэнне, злучэнне чаго‑н. Збег зычных. Збег акалічнасцей. □ — Ты гэтак трапна папаў да нас, што .. цяжка чакаць падобнага збегу абставін. Гартны.
4. ‑а. Уст. Уцякач, бягляк. Верхавы махнуў .. [салдату] шабляй, даў знак спыніцца — злавіць збега ён браўся сам. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цячэ́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле дзеясл. цячы (у 1–6 знач.).
2. Рух вады ў рацэ, а таксама вада, якая рухаецца. — Супраць цячэння не так лёгка плысці... — уздыхнуў Крыўдзін. Гурскі. Рака Волма амаль на ўсім сваім працягу мае хуткае цячэнне. «Беларусь». // Рух у пэўным напрамку масы вады ў морах, акіянах, а таксама сама вада ў морах, акіянах, якая рухаецца ў пэўным напрамку. Цёплае цячэнне. Марское цячэнне.
•••
Ісці супраць цячэння гл. ісці.
Плысці па цячэнню гл. плысці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мурцоўка ’цура (хлеб з квасам)’ (Касп., Сл. ПЗБ; паўн.-усх., КЭС; в.-дзвін., полац., Нар. сл.), ’страва з пакрышанага хлеба ў вар’ (КЭС, лаг.), ’яечня з мукою’ (Шат.), ’каша з ячных круп’ (іўеў., Сл. ПЗБ), ’страва з цёртага канаплянага семя, вады, хлеба, солі і алею’ (Бяльк.), бяроз. ’рулі’ (Вешт.), мурсоўка ’зацірка з мукі, вады і алею’ (Ян.), мурцы́ ’цура (кавалачкі хлеба, вада, соль)’ (даўг., Сл. ПЗБ). Балтызм. Параўн. літ. mùrti ’размакаць’, mirksóti ’мокнуць’: першапачаткова цуру рубілі з чэрствага, сухога хлеба, які размочвалі ў вадзе. Параўн. таксама рус. разан., новасіб. мочёнка, мо́ченка ’цура’. Аналагічна Вештарт (Бел.-рус. ізал., 17–18).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Паруча́йнік 1 ’птушка атрада сеўцападобных з буравата-шэрай спінкай і белым брушком’. Рус. поручейник ’тс’. Этымалагічна тое ж, што і паручайнік 2. Семантыка празрыстая, таму што гэта птушка з атрада кулікоў, якія трымаюцца каля вады.
◎ Паруча́йнік 2 ’род шматгадовых травяністых раслін сямейства парасонавых з_ белымі кветкамі, сабранымі ў выглядзе складанага парасоніка’ (ТСБМ), ’расліна Sium L.’ (Кіс.), паручайніка ’расліна Catabrosa P. В.’ (Кіс.). Рус. поручейник ’расліна Sium L.’ Дэрыват з суф. ‑ік ад пару чайньКру чай, таму што гэтыя расліны растуць каля вады або ў вадзе. Параўн. славац. potočnik ’расліна Sium L.’, чэш. poiočnik ’расліна Berula’ (гл. Махэк, Jména rostl., 159).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вадаспа́д, ‑а, М ‑дзе, м.
Паток вады, што спадае са стромага ўступа ў рэчышчы ракі. Яны спусціліся да вадаспада, дзе вада кіпела, нібы ў катле, з шумам плёскалася і разбівалася каскадамі пырскаў... Каваль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абазна́чыцца, ‑чыцца; зак.
Зрабіцца прыкметным; акрэсліцца. Мужчыны пакрочылі да другога берага, ля якога ўжо.. абазначылася цёмная палоска не то мокрага снегу, не то вады. Курто. // Зрабіцца адчувальным, наяўным. У сакавіку абазначыўся надыход вясны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
душ, ‑а, м.
1. Прылада для аблівання цела тонкімі вадзянымі струменьчыкамі. Мыцца пад душам.
2. Гігіенічная і водалячэбная працэдура, якая заключаецца ва ўздзеянні на цела струменяў вады. Прыняць душ. Гарачы душ. Халодны душ.
[Фр. douche.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кана́ва, ‑ы, ж.
Доўгі неглыбокі і нешырокі роў, звычайна для сцёку вады. Асушальная канава. □ Паходня засвяціў ліхтарыкам, шукаючы кладку цераз прыдарожную канаву. Хадкевіч. Абкапалі [хлопцы] палаткі канавамі, каб пад іх не падцякала вада. Шашкоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ко́рчык 1, ‑а, м.
Памянш. да карэц; невялікі карэц. [Максім] кінуўся да вядра, прынёс корчык вады і працягнуў Машы. Мележ.
ко́рчык 2, ‑а, м.
Памянш. да корч; невялікі корч. На камінку гарыць корчык. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пампо́н, ‑а, м.
Упрыгожанне ў выглядзе шарыка з нітак, футра і інш. на шапках, туфлях і пад. Ілонка плюхнула ў вочы прыгаршчы вады, надзела шапачку з пампонам, кажушок і выбегла на вуліцу. Хомчанка.
[Фр. pompon.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)