прониза́ть сов.

1. (продеть сквозь что) праніза́ць, пралыга́ць, працягну́ць;

2. (некоторое время) праніза́ць, пралыга́ць;

3. (пробить насквозь) прабі́ць, праня́ць, пракало́ць, праця́ць;

4. перен. (проникнуть внутрь кого-, чего-л.) праня́ць, праніза́ць;

лучи́ со́лнца прониза́ли ли́стья дере́вьев прамяні́ со́нца праня́лі (праніза́лі) лі́сце дрэў;

прониза́ло хо́лодом безл. праніза́ла хо́ладам;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

абіва́ць несов.

1. (материей, жестью) обива́ть; (досками, тёсом — ещё) обшива́ть;

2. (ударяя, заставлять отваливаться) сбива́ть, обива́ть;

3. (очищать от чего-л.) отря́хивать, обива́ть;

4. сса́живать;

5. обива́ть, обмола́чивать, выкола́чивать;

6. обка́тывать, ука́тывать;

4-6 см. абабі́ць 4-6;

◊ а. паро́гі — обива́ть поро́ги

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кро́шка ж.

1. (крохотный кусочек чего-л.) кро́шка, кро́ха;

к. хле́ба — кро́шка хле́ба;

2. (о ребёнке) кро́шка;

3. собир., спец. кро́шка;

мармуро́вая к. — мра́морная кро́шка;

◊ ні ~кі — ни кро́шки;

і ~кі пабра́ць — быть похо́жим как две ка́пли воды́;

да ~кі — до кро́шки

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

замата́ць сов.

1. (начать мотать) замота́ть; заболта́ть;

з. галаво́й — замота́ть голово́й;

2. (вокруг чего-л.) замота́ть;

з. по́вад вако́л слупа́ — замота́ть по́вод вокру́г столба́;

3. замота́ть;

з. шы́ю ша́лікам — замота́ть ше́ю ша́рфом;

4. (измучить) замота́ть, измота́ть;

яго́ зусі́м ~та́лі — его́ совсе́м измота́ли (замота́ли)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

па́ртыя ж.

1. полит. па́ртия;

2. (группа) па́ртия;

геалагі́чная разве́дачная п. — геологи́ческая изыска́тельная па́ртия;

3. (количество чего-л.) па́ртия;

атры́мана но́вая п. тава́ру — полу́чена но́вая па́ртия това́ра;

4. муз. па́ртия;

5. (в игре) па́ртия;

згуля́ць ~тыю ў ша́хматы — сыгра́ть па́ртию в ша́хматы

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

перабіва́ць несов.

1. в разн. знач. перебива́ть;

2. (разбивать во множестве) перебива́ть, перекола́чивать;

3. (ломать ударом) перебива́ть, перешиба́ть;

4. перегора́живать;

5. (приостанавливать, мешать нормальному развитию чего-л.) перебива́ть, прерыва́ть;

6. (прибивать иначе или в другом месте) перебива́ть, перекола́чивать;

1-6 см. перабі́ць

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прылічы́ць сов.

1. присчита́ть, причи́слить;

касі́р памылко́ва ~чы́ў ты́сячу — касси́р по оши́бке присчита́л (причи́слил) ты́сячу;

2. (зачислить) причи́слить;

п. да во́інскай ча́сці — причи́слить к во́инской ча́сти;

3. (отнести к числу кого-, чего-л.) причи́слить;

п. апо́весць да дэтэкты́ваў — причи́слить по́весть к детекти́вам

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ску́бці несов.

1. (сено, щетину и т.п.) дёргать;

2. (шерсть, перья, траву) щипа́ть;

3. тереби́ть;

с. бараду́ — тереби́ть бо́роду;

4. перен. (беспокоить, требовать чего-л.) тормоши́ть, тереби́ть;

5. перен., разг. (причинять ущерб) щипа́ть;

мяне́ ~бу́ць з усі́х бако́ў — меня́ щи́плют со всех сторо́н

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Каём, каёміна ’шустры, бойкі’ (Бяльк.), акаёман, акаёмын ’верхалаз’ (Бяльк.). Ілюстрацыя ў слоўніку дазваляе ўдакладніць дэфініцыю: «Увесь дзень, як акаёмын ходзіць па дрэвах». Рус. паўн., усх. окаём ’нягоднік, гультай; ашуканец, неслух і інш.’, окаёмиться ’адбіцца ад рук і інш.’ Даль тлумачыць окаём словам «изверженный», окаёмный «опричный, кромешный, находящийся вне чего-либо». Такім чынам ён аб’ядноўвае іх і окаёмак у адным артыкуле. У гэты ж артыкул Бадуэн дэ Куртэнэ ў трэцім выданні слоўніка Даля ўключыў тамб., ярасл. окоём ’скнара, скупянда’. Супраць Мартынаў (Бел.-рус. ізал., 69), які прапануе: акаём/окаём < прасл. kajati sę. Структура слова, паводле Мартынава, там жа, высвятляецца, калі лічыць, што яно з’яўляецца формай залежнага дзеепрыметніка прошлага часу на ‑ом (окаём да каять, як весом да весить). У такім выпадку акаёмын, каём этымалагічна і сэнсава будуць звязаны з акаянны. Краўчук (вусн. паведамл.) удакладняе, што гэтыя словы могуць быць звязаны іншым шляхам і прапануе: акаянны > *акаённы (праз *акаенны), якое ў выніку дысіміляцыі дае акаёмны (‑нн‑ > ‑мн‑). Да гэтай формы заканамерна магло б узыходзіць акаёман, якое ў такім выпадку з’яўляецца зыходным для іншых форм. Цыхун (Бел.-рус. ізал., 91) прапанаваў іншую этымалогію для бел. акаём. Мяркуючы па значэнню ’шустры, бойкі’, улічваючы структуру бел. акаём ’небасхіл, прастора, якую можна ахапіць вокам’, звязвае бел. акаём ’шустры, бойкі’ з усх.-слав. око і яти. Параўноўваючы бел. слова і рус. дыял. окоём ’ашуканец, нягоднік’, ’скнара, скупянда і да т. п.’, аўтар лічыць, што ўнутраную форму гэтых слоў адлюстроўвае фразеалагізм оком яти ’ахопліваць вокам’; у якасці прыкладаў прыводзяцца гродз. зазроны (ад zьrěti) ’скупы, зайздросны’, рус. завидовать ’зайздросціць’, балг. свидлив ’скупы’. У такім выпадку значэнне хуткасці, бойкасці магло развівацца ў сувязі з паняццем ’ахопліваць вокам’, ’хутка, як вокам схапіць’ (бел. вокамгненна, гл.). Аўтар, аднак, меў у якасці рус. адпаведнікаў толькі прыклады з ярасл. гаворак і заўважыў, што надзейнасць гэтай бел.-рус. ізалексы невысокая, калі ўлічыць даныя аб міграцыі бел. насельніцтва ў гэты рэгіён (гл. падрабязней Бел.-рус. ізал., 91–92). Прымаючы пад увагу, што бел. і рус. словы сустракаюцца па разарваных арэалах, можна лічыць акаём/акаем усх.-слав. архаізмам. Што датычыцца ўласна этымалогіі, то адносна фанетыкі (гл. вышэй меркаванні Краўчука) параўн. яшчэ рус. алан. каётный ’які каецца, шкадуе аб зробленым’ і, магчыма, церск. каёмиться ’цырымоніцца, адмаўляцца’. Гл. акаёман.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

печа́ть​I ж.

1. (штамп, печатка) пяча́тка, -кі ж.; пяча́ць, -ці ж.;

госуда́рственная печа́ть дзяржа́ўная пяча́ць;

печа́ть учрежде́ния пяча́тка ўстано́вы;

с приложе́нием печа́ти канц. з прыклада́ннем пяча́ткі;

сургу́чная печа́ть сургу́чная пяча́тка;

удостове́рить по́дпись печа́тью засве́дчыць по́дпіс пяча́ткай;

2. перен., мн. нет пяча́тка, -кі ж.; пяча́ць, -ці ж.; (отпечаток) адбі́так, -тка м.;

носи́ть печа́ть чего́-л. перен. насі́ць адбі́так чаго́-не́будзь;

быть отме́ченным печа́тью чего́-л. перен. быць адзна́чаным пяча́ццю (мець на сабе́ адбі́так) чаго́-не́будзь;

накла́дывать печа́ть перен. наклада́ць пяча́ць, адбі́так;

соломо́нова печа́ть бот. купе́на;

◊

печа́ть вре́мени адбі́так ча́су;

печа́ть молча́ния пяча́ць маўча́ння;

за семью́ печа́тями за сямю́ пяча́ткамі (пяча́цямі).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)