Verbum

ба́чыць, -чу, -чыш, -чыць; -чаны; незак.

1. без дап. Валодаць пачуццём зроку.

Совы добра бачаць ноччу.

2. каго-што. Успрымаць зрокам.

Б. лугі і палі.

3. каго-што. Сустракаць каго-, што-н.

Учора бачыў яго ў клубе.

4. Уяўляць у думках.

Б. на стагоддзі ўперад.

5. каго-што. Звяртаць увагу, заўважаць.

Б. чалавечыя пакуты.

6. што і з дадан. Адчуваць, усведамляць, разумець.

Бачу, што Сяргей праўду кажа.

◊

Бачыць навылёт (навылет), бачыць наскрозь — вельмі добра ведаць каго-н.

Бачыш ты! (разм.) — пры выказванні здзіўлення.

Свету белага (божага) не бачыць (разм.) — быць вельмі занятым.

|| зак. уба́чыць, -чу, -чыш, -чыць; -чаны (да 2—6 знач.) і паба́чыць, -чу, -чыш, -чыць; -чаны (да 2, 3, 5 і 6 знач.).

|| наз. ба́чанне, -я, н. (да 2 знач.).

пато́п, -у, м.

1. Паводле біблейскай легенды: паводка, якая за грахі людзей затапіла нібыта ўсю Зямлю.

Сусветны п.

Пасля нас хоць п.! (каб толькі нам было добра; неадабр.).

2. Разводдзе, паводка; пра многа разлітай вады дзе-н. (разм., жарт.).

У нізінах вясною — цэлы п.

Што тут за п. у вас у хаце?

|| прым. пато́пны, -ая, -ае.

дале́й, прысл.

1.

Выш. ст. да прыслоўя далёка. Бачыць вока далёка, а розум яшчэ д. (прыказка).

2. Наперадзе, на пэўнай адлегласці.

Д., за жытам, пачынаецца бярэзнік.

3. Затым, потым, у далейшым.

Д. усё будзе добра.

4. Працягваючы пачатае.

Чытаць д.

◊

І гэтак далей (скарочана і г.д.) — ужыв. ў канцы пералічэння як указанне на тое, што пералічэнне можа быць працягнута.

аказа́цца¹, акажу́ся, ака́жашся, ака́жацца; акажы́ся; зак.

1. Стаць, з’явіцца ў сапраўднасці кім-, чым-, якім-н.

Мікола аказаўся добрым настаўнікам.

Аказалася, што хлопцы ведалі адзін аднаго.

2. Апынуцца дзе-н., у якім-н. месцы, трапіць куды-н.

Дырэктар аказаўся на сходзе.

3. Знайсціся, быць у наяўнасці.

Добра, што з сабою аказаліся грошы.

|| незак. ака́звацца, -аюся, -аешся, -аецца.

сабе́², часц. (разм.).

Ужыв. пры дзеясловах або займенніках для абазначэння і падкрэслівання спакойнага, свабоднага, незалежнага дзеяння.

Еду с. і ні пра што не думаю.

Што яна с. думае?

◊

Нішто сабе (разм.) — не дрэнны.

Няхай (хай) сабе (разм.) — добра, хай будзе так.

Так сабе (разм.) —

1) нідобрае, ні дрэннае (пра каго-, што-н.);

2) проста так, несур’ёзна.

све́тлы, -ая, -ае.

1. Які ярка свеціць.

Светлая лямпачка.

2. Добра асветлены, яркі.

Светлыя палацы.

С. дзень.

3. Ясны, празрысты.

С. ручаёк.

4. Менш яркі па колеры ў параўнанні з іншымі, не цёмны.

Светлыя валасы.

Светлыя фарбы.

5. Радасны, нічым неазмрочаны, незасмучаны.

Светлая будучыня.

С. ўспамін.

6. Ясны, лагічны, праніклівы.

С. розум.

Светлыя надзеі.

|| наз. све́тласць, -і, ж.

засво́іць, -о́ю, -о́іш, -о́іць; -о́ены; зак., што.

1. Успрыняўшы што-н. новае або чужое, зрабіць уласцівым, прывычным для сябе.

З. звычку.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Праглынуўшы, перапрацаваць у сабе (ежу, лякарства).

Арганізм добра засвоіў ежу.

3. Зразумеўшы, запомніць як мае быць.

З. школьны матэрыял.

|| незак. засво́йваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. засвае́нне, -я, н.

стая́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж.

1. Прыпынак у час руху.

С. аўтобуса.

2. Месца, дзе размяшчаюцца на час прыпынку, на часовае жыхарства.

С. геолагаў.

С. добра прыстасавана для адпачынку.

3. Месца, дзе часова стаіць транспарт.

С. асабістых машын забаронена.

4. Месца пасялення людзей каменнага веку.

|| прым. стая́начны, -ая, -ае і стая́нкавы, -ая, -ае.

узрасці́, -расту́, -расце́ш, -расце́; -расцём, -расцяце́, -расту́ць; -ро́с, -расла́, -ло́; зак.

1. Вырасці, стаць дарослым; узгадавацца; узышоўшы, вырасці (пра расліны).

Сыны ўзраслі.

Край, дзе я ўзрос, вабіць да сябе.

Жыта добра ўзрасло.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Вырасці, стаць большым, мацнейшым, больш значным.

Сілы ўзраслі.

Узрасла актыўнасць.

Узрос аўтарытэт арганізацыі.

|| незак. узраста́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.