ко́жны, ‑ая, ‑ае, займ.

1. (мн. ко́жныя, ‑ых, ужываецца толькі ў спалучэннях колькасных лічэбнікаў з назоўнікамі, а таксама з назоўнікамі, якія не маюць адзіночнага ліку). Адзін з усіх, узяты асобна; усякі. Аўтобус ходзіць кожныя пяць мінут. Кожны дзень. □ Танцавала Зіна лёгка, папярэджваючы кожны рух партнёра. Шыцік.

2. у знач. наз. ко́жны, ‑ага, м.; ко́жная, ‑ай, ж. Усякі чалавек. Кожнаму сваё. □ Запомніць кожнаму не шкодзіць: Герой Не той, Хто дагары нагамі ходзіць. Корбан.

•••

Кожны божы дзень гл. дзень.

На кожным кроку гл. крок.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

падазрэ́нне, ‑я, н.

1. Меркаванне аб несумленнасці чыіх‑н. паводзін і намераў. Лабановіч часцей заўважаў нейкія таемныя цені пад вокнамі свае кватэры. Пачаў прыглядацца. Ясна, што ён быў на падазрэнні, і за ім сачылі. Колас. [Банадзюк:] — Арыштавалі мяне па падазрэнню ў заражэнні коней сапам... Пестрак.

2. Здагадка, дапушчэнне. — Можа [Ліза] закахалася? — выказала аднойчы сваё падазрэнне маленькая вяртлявая Таня. Арабей. // Меркаванне аб магчымасці якога‑н. захворвання. Падазрэнне на шкарлятыну. □ Іван Аляксеевіч нават пачуў, як .. [асістэнт] сказаў, што ёсць падазрэнне на наяўнасць у правым воку глаўкомнай вадкасці. Мяжэвіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

падарва́ць, ‑рву, ‑рвеш, ‑рве; ‑рвём, ‑рвяце; зак., каго-што.

1. Знішчыць, разбурыць узрывам. Падарваць танк. Падарваць мост. □ Каб не здавацца ў рукі ворагу, «Вараг» падарвалі і падтрымалі славу рускага флоту. Колас.

2. перан. Нанесці шкоду, аслабіць, разладзіць. Падарваць аўтарытэт. □ Гераічная барацьба лепшых сыноў рабочага класа падарвала ўстоі самаўладства, устоі векавечнай цемры, няволі. Купала. // Разм. Сапсаваць сваё або чыё‑н. здароўе. [Асмалоўскі:] — Хоць бы пасаромеўся, што нябожчыцу-жонку падарваў на рабоце. Сіўцоў.

•••

Падарваць жывот (жываты) — тое, што і надарваць жывот (жываты) (гл. надарваць).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

праклясці́, ‑кляну, ‑клянеш, ‑кляне; ‑клянём, ‑кленяце; пр. пракляў, ‑кляла, ‑ло; заг. пракляні; зак., каго-што.

1. Падвергнуць праклёну. Крымянец больш не бачыць той цёмнай жанчыны, якая некалі пракляла яго і пракляцце якой як бы здзейснілася. Кучар. [Ілька:] — І яшчэ я думаю, каб мы кінулі сваё валацужнае бруднае жыццё,.. і каб мы ўсе працавалі... [Марта:] — Калі ты зробіш так, цябе пракляне ўвесь род... Каваль.

2. Моцна вылаяць, выказваючы гнеў, злосць, абурэнне. Праклясці ўсё на свеце. □ Пракляў Лявон Нарбутовіч і малацьбу, і малатарню, і сваю дурноту. Чарнышэвіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сагрэ́цца, ‑грэюся, ‑грэешся, ‑грэецца; зак.

1. Стаць цёплым, гарачым; нагрэцца. Вада сагрэлася. Зямля сагрэлася. // Сагрэць сябе, сваё цела. Сцёпка сагрэўся пад коўдраю і заснуў моцным сном. Колас. Ломячы лёд, рушыў [Міхал Тварыцкі] назад к берагу, вылез наверх і ўжо, каб сагрэцца, пабег. Чорны.

2. перан. Падабрэць ад спагадлівых, сардэчных размоў, адносін. Хацелася трохі сагрэцца Цяплом размовы, Ды дзядзька — маўчун... Арочка. Сама Волька, заўважаючы ў сабе гэту змену, не магла не дзівіцца, як яе жаночае сэрца адтала, сагрэлася і само пачало грэць. Васілевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

стылізава́ць, ‑зую, ‑зуеш, ‑зуе; зак. і незак., каго-што.

Надаць (надаваць) чаму‑н. характэрныя прыкметы пэўнага стылю (у 1, 2 знач.). Ф. Багушэвіч надзвычай смела і з непараўнальнай дасканаласцю стылізаваў мову сваіх твораў пад мову расказчыка — селяніна. Шакун. // Перадаць (перадаваць) што‑н. пры дапамозе ўмоўных прыёмаў. Стылізаваць арнамент. // Пераймаючы каго‑н., надаць (надаваць) чаму‑н. пэўны выгляд, форму і пад. Багдановіч ужо ў самой назве падаў характэрныя для нашай старажытнай мовы звароты, прычым зусім няцяжка ўлавіць, пад каго стылізаваў сваё апавяданне паэт. Лойка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

аблі́чча ср.

1. о́блик м., лицо́, о́браз м.;

а. го́рада — о́блик (лицо́) го́рода;

стра́ціць чалаве́чае а. — потеря́ть челове́ческий о́браз (о́блик);

2. лицо́, черты́ лица́;

па ~ччы пазна́ць мо́жна, што гэ́та твой сын — по лицу́ (по черта́м лица́) мо́жно узна́ть, что это твой сын;

◊ паказа́ць сваё (сапра́ўднае) а. — показа́ть своё (настоя́щее) лицо́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дзяўбці́ несов.

1. (о птицах) клева́ть;

дз. корм — клева́ть корм;

2. (делать углубление ударами) долби́ть;

не́дзе ўве́рсе дзя́цел дзёўб кару́ — где́-то вверху́ дя́тел долби́л кору́;

3. перен., разг. (говорить одно и то же) долби́ть, тверди́ть;

◊ дз. сваё — долби́ть своё;

дз. адно́ і то́е ж — долби́ть одно́ и то́ же

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

свой, ж. свая́, ср. сваё, мн. свае́

1. мест. притяж., м. свой;

2. в знач. сущ. (родственник, близкий человек) свой, родня́;

◊ на сваі́м хле́бе — на свои́х хлеба́х;

не пры сваі́м ро́зуме — не в своём уме́;

не сваі́м го́ласам (крыча́ць) — не свои́м го́лосом (крича́ть);

сам не с. — сам не свой;

с. хло́пец — свой па́рень;

с. чалаве́к — свой челове́к;

с. брат — свой брат;

сваі́м аду́мам — свои́м умо́м; как взду́мается;

сваі́мі сі́ламі — свои́ми си́лами;

сваі́м хо́дам — свои́м хо́дом;

сваі́м судо́м — свое́й вла́стью;

у с. час — в своё вре́мя;

ісці́ сваёй даро́гай — идти́ свое́й доро́гой (свои́м путём);

свая́ кашу́ля бліжэ́й да це́ла — своя́ руба́шка бли́же к те́лу;

свая́ кроў — своя́ кровь;

свая́ ме́рка — свой арши́н;

свая́ рука́ — своя́ рука́;

сваёй руко́й — свое́й руко́й;

дайсці́ сваёй галаво́й — дойти́ свои́м умо́м;

на сваю́ галаву́ — на свою́ го́лову;

называ́ць рэ́чы сваі́мі імёнамі — называ́ть ве́щи свои́ми имена́ми;

на свае́ во́чы ба́чыць — свои́ми глаза́ми ви́деть;

на сваі́х дваі́х — шутл. на свои́х двои́х;

зарабі́ць сваі́м мазалём — зарабо́тать свои́м трудо́м;

сваі́м гарбо́м — свои́м горбо́м;

сваі́х не пазна́еш — свои́х не узна́ешь;

не ве́рыць сваі́м вача́м (вуша́м) — не ве́рить свои́м глаза́м (уша́м);

ко́жнаму сваё — ка́ждому своё;

трыма́ць сваё наўме́ — име́ть за́днюю мысль;

на сваю́ шы́ю — на свою́ ше́ю;

дрыжа́ць за сваю́ шку́ру — дрожа́ть за свою́ шку́ру;

ратава́ць сваю́ шку́ру — спаса́ть свою́ шку́ру;

глядзе́ць са сваёй звані́цы — смотре́ть со свое́й колоко́льни;

ме́раць на свой капы́л — ме́рить на свой арши́н;

гнуць сваю́ лі́нію — гнуть свою́ ли́нию;

уткну́ць свой нос — су́нуть свой нос;

на свой страх — на свой страх;

на сваю́ адка́знасць — на свою́ отве́тственность, на свой страх и риск;

на сваі́м ме́сцы — на своём ме́сте;

паставі́ць на (сваё) ме́сца — (каго) поста́вить на (своё) ме́сто (кого);

не ў сваёй тале́рцы — не в свое́й таре́лке;

пры сваі́х інтарэ́сах — при свои́х интере́сах;

не ба́чыць дале́й свайго́ но́са — да́льше своего́ но́са не ви́деть;

ве́даць як свае́ пяць па́льцаў — знать как свои́ пять па́льцев;

гаспада́р свайго́ сло́ва — хозя́ин своего́ сло́ва;

сказа́ць сваё сло́ва — сказа́ть своё сло́во;

ма́йстар сваёй спра́вы — ма́стер своего́ де́ла;

дзяўбці́ сваё — тверди́ть своё;

сваі́мі сло́вамі — свои́ми слова́ми;

сваі́м пара́дкам — свои́м поря́дком, свои́м чередо́м;

у сваю́ чаргу́ — в свою́ о́чередь;

замыка́цца ў сваёй шкарлу́піне — замыка́ться в свое́й скорлупе́;

вары́цца ў сваі́м саку́ — вари́ться в со́бственном (своём) соку́;

стая́ць на сваі́х нага́х — стоя́ть на свои́х нога́х;

перарабі́ць на свой лад — переде́лать на свой лад;

паста́віць на сваі́м — поста́вить на своём;

стая́ць на сваі́м — стоя́ть на своём;

пра́віць сваё — упо́рствовать, стоя́ть на своём;

сваёй асо́бай — со́бственной персо́ной;

гаспада́р свайго́ лёсу — хозя́ин свое́й судьбы́;

не ба́чыць як сваі́х вушэ́й — не ви́деть как свои́х уше́й;

уваткну́ць свае́ тры гро́шы — су́нуть свой нос;

не ў свае́ са́ні не садзі́ся — посл. не в свои́ са́ни не сади́сь;

свая́ рука́ ўлады́ка — погов. своя́ рука́ влады́ка;

свая́ ха́тка — ро́дная ма́тка — посл. своя́ ха́тка — родна́я ма́тка;

у сваёй ха́це і сце́ны памага́юць — посл. в своём до́ме и сте́ны помога́ют;

поп сваё, а чорт сваё — погов. поп своё, а чёрт своё

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ва́жкі, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае значную вагу пры невялікім аб’ёме. Жыта стаяла, як лес, і кожны колас важкі, нібы наліты золатам. Хадкевіч.

2. перан. Важны па свайму значэнню, значны. Важкі працадзень. // Змястоўны. Вельмі скупы на эпітэты, паэт выбіраў найбольш важкія словы, якія надавалі вершу энергічнасць, вялікае сэнсавае папаўненне і пластычнасць. Шкраба.

3. перан. Пазбаўлены лёгкасці; цяжкі. Важкія крокі. □ І прыносіш ты туды, вадзіца, Важкі сум ад сэрца Кацярыны. Багдановіч.

4. перан. Пераканаўчы. Важкія довады. □ [Прафесар] нешта запісваў у свой блакнот, відаць, збіраўся сказаць сваё важкае слова. Шахавец.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)