ураджа́й, -ю, мн. -і, -яў, м.
1. Колькасць збожжа, пладоў, раслін, якая ўрадзілася, вырасла.
Сабраць у.
Добры ў. садавіны.
2. Вялікая колькасць збожжа, пладоў, раслін, якая ўрадзілася.
Калі добра ўзарэш, то і ў. збярэш (прыказка). На дзяўчат у. (перан.: вельмі многа; жарт.).
|| прым. ураджа́йны, -ая, -ае (да 2 знач.).
Ураджайныя гатункі пшаніцы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
учэ́пісты, -ая, -ае.
1. Здольны чапляцца, хапацца і моцна трымацца за каго-, што-н.
Учэпістыя кіпцюры.
У. погляд (перан.).
2. перан. Які добра запамінае што-н. (пра памяць, розум).
Учэпістая памяць.
3. перан. Вельмі ўпарты, які настойліва дабіваецца сваёй мэты.
У. чалавек.
Учэпіста (прысл.) трымацца за свае погляды.
|| наз. учэ́пістасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
яздо́к, ездака́, мн. ездакі́, ездако́ў, м.
1. Той, хто едзе на кані вярхом або кіруе запрэжкай.
Ездакі пазлазілі з коней.
2. Пра таго, хто ўмее добра ездзіць (у 3 знач.).
Добры я. на матацыкле.
◊
Не яздок куды (разм.) — пра таго, хто не хоча або не можа ездзіць куды-н., бываць дзе-н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Танцава́ць ’выконваць танец; танчыць’, ’скакаць’ (ТСБМ, Некр. і Байк., Ласт., Бяльк., Федар. 4, Сержп. Прык., Сл. ПЗБ), танцова́ць ’тс’ (ТС), танцэ́ваць ’тс’ (брасл., Сл. ПЗБ), танцёва́ті ’тс’ (беласт., Сл. ПЗБ; Вруб.), ст.-бел. танцова́ти, танцева́ти ’танцаваць’ (1518 г., КГС); сюды ж танцо́р ’мужчына, які ўмее добра танцаваць’ (Ласт., Арх. Вяр., Сл. ПЗБ, Сцяшк.), та́нцар ’тс’ (Федар. 4), танцо́рка ’дзяўчына, жанчына, што добра танцуе’ (Некр. і Байк., Сл. ПЗБ), танцэ́рка ’тс’ (Федар. 4), танцёрка ’тс’ (Сл. ПЗБ), танцые́рка ’тс’ (Сцяшк. Сл.). Запазычанні з польскай мовы, гл. старое tańcować ’танцаваць’ (суч. tańczyć, гл. танчыць), tancerka, tancerz ’хто добра танцуе’, у апошнім адбылася замена суф. ‑erz на ‑or (‑ор), магчыма, яшчэ на частцы польскамоўнай тэрыторыі, параўн. польск. мазав. tancor ’тс’, адносна чаго Смулкова, Бел.-польск. ізал., 116. Падрабязней пра польскія формы гл. Борысь, 626; Длугаш-Курчабова, 495; запазычанне ў рускую — Фасмер, 4, 19; Віткоўскі, Słownik, 184.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пазна́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Разм.
1. Пазнаць што‑н., атрымаць уяўленне аб чым‑н. Я пазнаўся з тайнамі юнацтва. Гілевіч. // Адчуць на ўласным вопыце, зведаць. Пазнацца з бядою. Пазнацца са славаю.
2. Добра пазнаёміцца з кім‑н., падружыцца. Пазнацца з суседзямі. □ Толькі два дні прайшло, Шэмет не паспеў яшчэ ні сам добра агледзецца, ні з людзьмі пазнацца. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нату́жны, ‑ая, ‑ае.
Тое, што і натужлівы. — Мне так добра, — гаварыў ён натужным, ціхім голасам. Навуменка. Экскаватар з натужным гулам угрызаўся ўглыб. Марціновіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
плёс, ‑а, м.
Шырокі ціхі ўчастак ракі паміж перакатамі або астравамі. Антось прапанаваў схадзіць на той плёс, дзе вясной добра браліся акуні. Ляўданскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кампастава́цца, ‑туецца; зак. і незак.
1. Перагніць (перагніваць), утварыўшы (утвараючы) кампост. Торф добра кампастуецца з мінеральнымі ўгнаеннямі.
2. толькі незак. Зал. да кампаставаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зія́нне, ‑я, н.
У лінгвістыцы — збег галосных на стыку двух слоў, з якіх адно заканчваецца, а другое пачынаецца на галосную, напрыклад: добра адпачыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
забінтава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; зак., каго-што.
Перавязаць бінтам, налажыць павязку. Забінтаваць рану. □ Джывані зрабілі ў бальніцы перавязку, добра забінтавалі прастрэленае плячо. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)