Аву́нь ’вон (вокліч для адгону сабакі)’ (Бяльк.); а‑ пратэтычнае, вунь у значэнні ўказальнага прыслоўя.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
саба́чнік, ‑а, м.
1. Чалавек, які даглядае сабак у сабакарні; сабакар.
2. Разм. Аматар сабак.
3. Той, хто ловіць сабак.
4. Памяшканне для сабакі; сабакарня. Адрамантаваць сабачнік.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пабраха́ць, ‑брашу, ‑брэшаш, ‑брэша; зак.
Брахаць некаторы час. Недзе пабрахалі сабакі і змоўклі. □ [Ганка:] — Паміж намі кажучы, лаюць Станіслава Цітавіча. А я так думаю.. Пабрэшуць, як той казаў, і перастануць. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разбраха́цца, ‑брашуся, ‑брэшашся, ‑брэшацца; зак.
Разм. Пачаць доўга і моцна брахаць. Як разбрахаліся сабакі, з хаты да аконнай шыбы прыліп нейчы твар. Галавач. // Дапускаць лаянку, ужываць грубыя словы. Разбрахаўся хлопец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эхінако́к, ‑а, м.
Стужкавы гліст, які паразітуе ў кішэчніку сабакі і некаторых іншых жывёл. // Лічынка, зародак гэтага гліста, якія сустракаюцца ў розных органах чалавека і жывёл і выклікаюць цяжкія захворванні.
[Ад грэч. echínos — вожык і kókkos — зерне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Муру́гі ’масць паляўнічага сабакі’ (Інстр. II), ст.-бел. мургъ ’парода сабакі’, якое, паводле Булыкі (Лекс. запазыч., 143), запазычана са ст.-польск. murga, яно ў суч. польск. мове азначае ’назва сабакі’, ’вол любой масці’, ’некультурны чалавек’. Параўн., аднак, укр. мору́гий, муру́гий ’рыжы або цёмна-шэры з цёмнымі палосамі’, муру́га ’шэра-белы вол з больш цёмнымі палосамі’, рус. муругий ’паласаты, з плямамі’, якія ўзыходзяць да прасл. morǫgъ (польск. morąg ’цёмная паласа ў жывёл’, moręgi ’чорны з чырвоным’, славен. maróga ’пляма, паласа’) — усе суадносяцца з мара́ць ’пэцкаць’ (Фасмер, 3, 14). Сюды яшчэ чэш. merhy ’ра́гі — ’палосы на запацелых войнах’, merhovati ’рабіць паласатым’ (Махэк₂, 360).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Квяк-квяк 1 — пра гукі ў час прымання ежы (Нар. лекс.).
◎ Квяк-квяк 2 — пра брэх сабакі (Нар. лекс.). Гукапераймальнае.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
псо́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Які адносіцца да пароды хартоў з доўгай пакручастай поўсцю. Псовы хорт.
2. у знач. наз. псо́выя, ‑ых. Сямейства млекакормячых, да якога адносяцца сабакі, ваўкі, лісіцы і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чака́льны, ‑ая, ‑ае.
Звязаны з чаканнем; які выражае чаканне; насцярожаны. Чакальная тактыка. Чакальная поза. □ Клопікаў .. глядзеў на Вейса тым чакальным і лагодным позіркам, якім глядзяць на гаспадара добрыя спраўныя сабакі. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уссе́сці, усся́ду, усся́дзеш, усся́дзе; уссе́ў, уссе́ла; усся́дзь; зак., на каго-што (разм.)
1. Наваліцца ўсім сваім цяжарам.
Двое ўсселі на аднаго.
2. Сесці куды-н. у вялікай колькасці.
Мурашкі ўсселі на ногі.
3. перан. З лютасцю напасці.
Глядзі, уссядуць сабакі — не абаронішся.
4. Неўзлюбіўшы каго-н. ці раззлаваўшыся на каго-н., пачаць папракаць, чапляцца.
Усселі на чалавека і не даюць яму жыцця.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)