піра́т, -а, М -ра́це, мн. -ы, -аў, м.
1. Марскі разбойнік.
2. перан. Пра варожых лётчыкаў, якія робяць налёты на мірныя гарады і вёскі.
3. Пра ўгоншчыкаў самалётаў.
Паветраныя піраты.
4. перан. Пра таго, хто выкарыстоўвае што-н. з парушэннем аўтарскіх правоў.
|| прым. піра́цкі, -ая, -ае.
Пірацкая копія камп’ютарнай праграмы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
спрэ́чка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.
1. Абмеркаванне якога-н. пытання, пры якім кожны адстойвае сваю думку, пазіцыю.
Вучоныя спрэчкі.
Спрэчкі не на жарт.
2. Аспрэчванне правоў на валоданне чым-н.
С. за бацькоўскую хату.
3. толькі мн. Публічнае абмеркаванне якіх-н. пытанняў.
Спрэчкі па дакладзе старшыні.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
акупі́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак. і незак., што.
Заняць (займаць) узброенымі сіламі чужую тэрыторыю без атрымання на гэта суверэнных правоў. // перан. Разм. Заняць, захапіць пэўнае месца, памяшканне. Брыгадзіры і аграномы.. акупіравалі ўсю кантору. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адрачы́ся, -раку́ся, -рачэ́шся, -рачэ́цца; -рачо́мся, -рачаце́ся, -раку́цца; -ро́кся, -ракла́ся, -ло́ся; -рачы́ся; зак.
1. ад каго-чаго. Адмовіцца ад каго-, чаго-н., здрадзіць каму-, чаму-н.; не прызнаць.
А. ад сваіх дзяцей.
А. ад сваіх слоў.
2. ад чаго. Адмовіцца ад сваіх правоў на што-н. (уст.).
А. ад спадчыны.
|| незак. адрака́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
|| наз. адрачэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
непаўнапра́ўны, ‑ая, ‑ае.
Які не мае ўсіх правоў, нераўнапраўны з іншымі. Хоць Лабановіч зараз быў далёка непаўнапраўны настаўнік, ад начальства не пастаўлены, але ён адчуў вялікае задавальненне, калі ў леснікову хату прыйшло дзевяць хлапчукоў рознага ўзросту і рознай адукацыі. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прася́кнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.
1. Пранікнуць куды‑н. праз што‑н. [Цемра] намагалася прасякнуць усюды. Дзяргай.
2. перан.; што (звычайна ў форме дзеепрым. зал. пр.). Напоўніць якім‑н. пачуццём, ідэяй. Уся .. творчасць [Я. Купалы] прасякнута ідэяй служэння народу, сцвярджэннем правоў працоўнага чалавека. Івашын.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прэтэ́нзія, -і, мн. -і, -зій, ж.
1. Прад’яўленне сваіх правоў на валоданне кім-, чым-н., атрыманне чаго-н.
П. на спадчыну.
2. Паводзіны таго, хто жадае прызнання за ім якіх-н. добрых якасцей, якія ён сабе прыпісвае.
Чалавек з прэтэнзіямі.
П. на элегантнасць.
◊
Быць у прэтэнзіі на каго — адчуваць незадаволенасць, крыўду ў адносінах да каго-н.
|| прым. прэтэнзі́йны, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).
Прэтэнзійная заява.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гара́нтыя, ‑і, ж.
Запэўненне ў чым‑н., забеспячэнне чаго‑н.; парука. Гарантыя правоў. Тавар з гарантыяй. // Залог, умова, якая забяспечвае поспех чаго‑н. Паспяховы запуск магутнай савецкай многаступеньчатай ракеты з’яўляецца гарантыяй таго, што савецкая навука даб’ецца новага прагрэсу на шляху асваення касмічнай прасторы. «Звязда».
[Фр. garantie.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зая́ўка, ‑і, ДМ ‑яўцы; Р мн. ‑явак; ж.
1. Афіцыяльная заява аб сваіх правах або атрыманні правоў на што‑н. Заяўка на вынаходніцтва.
2. Заява з патрабаваннем чаго‑н., з просьбай аб чым‑н. Заяўка на білеты. Заяўка на матэрыял. Канцэрт па заяўках радыёслухачоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зарва́цца, -рву́ся, -рве́шся, -рве́цца; -рвёмся, -рвяце́ся, -рву́цца; -рві́ся; зак. (разм.).
1. Вырвацца, зайсці далёка наперад у час атакі, наступлення.
2. перан. Не разлічыўшы сваіх сіл, магчымасцей, правоў, занадта далёка зайсці ў чым-н.
З. ў сваіх патрабаваннях.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Абарвацца ўнутры чаго-н. (пра нітку).
Нітка зарвалася ў клубку.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Раптоўна спыніцца, абарвацца.
Голас зарваўся.
|| незак. зарыва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)