сказа́ць сов., в разн. знач. сказа́ть;
◊ дарэ́чы с. — кста́ти сказа́ть;
каб ~за́ў... — добро́ бы...;
лёгка с. — легко́ сказа́ть;
скажы́(це), калі́ ла́ска! — скажи́(те), пожа́луйста!; скажи́(те) на ми́лость!;
ця́жка с. — тру́дно сказа́ть;
мо́жна с. — вводн. сл. мо́жно сказа́ть;
так с. — вводн. сл. так сказа́ть;
няма́ чаго́ с.! — не́чего сказа́ть!;
с. сваё сло́ва — сказа́ть своё сло́во;
смех с. — смешно́ сказа́ть;
язы́к не паваро́чваецца с. — язы́к не повора́чивается сказа́ть;
ні ў ка́зцы с., ні пяро́м апіса́ць — нар.-поэт. ни в ска́зке сказа́ть, ни перо́м описа́ть;
як сказа́ць — как сказа́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
впо́ру нареч., разг.
1. (об одежде, обуви) якра́з, акура́т, як па ме́рцы; як на мяне́ (на яго́, на яе́) шы́та;
сапоги́ впо́ру бо́ты якра́з (акура́т да нагі́);
э́то пальто́ ему́ впо́ру гэ́та паліто́ яму́ якра́з (гэ́та паліто́ як на яго́ шы́та);
2. в знач. сказ. (только и можно) да тва́ру;
на дере́вья впо́ру мальчи́шкам ла́зить на дрэ́вы да тва́ру то́лькі хлапчука́м ла́зіць;
3. (посильно) пад сі́лу;
э́тот груз впо́ру подня́ть силачу́ гэ́ты груз пад сі́лу падня́ць асі́лку;
4. (пора, своевременно) пара́, у са́мы час;
мне впо́ру е́хать домо́й мне пара́ е́хаць дамо́ў.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
відно́ I
1. безл. в знач. сказ. светло́;
на дварэ́ ста́ла зусі́м в. — на дворе́ ста́ло совсе́м светло́;
2. безл. (можно видеть, понять) ви́дно;
з-за пы́лу даро́гі было́ не в. — из-за пы́ли не́ было ви́дно доро́ги;
3. (быть очевидным) ви́дно, заме́тно; я́вствовать;
было́ в., што чалаве́к перажы́ў не́шта ця́жкае — бы́ло ви́дно (заме́тно), что челове́к пе́режи́л что́-то тяжёлое;
з гэ́тага было́ в. — из э́того бы́ло ви́дно (заме́тно, я́вствовало)
відно́ II ср. рассве́т м., заря́ ж.;
мы нія́к не маглі́ дачака́цца відна́ — мы ника́к не могли́ дожда́ться рассве́та;
◊ ад відна́ да відна́ — от зари́ до зари́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
захава́ць сов.
1. в разн. знач. сохрани́ть, сбере́чь;
гэ́ты дакуме́нт ва́рта з. — э́тот докуме́нт сле́дует сохрани́ть;
наро́д ~ва́ў шмат пада́нняў — наро́д сохрани́л (сберёг) мно́го преда́ний;
з. па́мяць пра загі́нуўшых геро́яў — сохрани́ть па́мять о поги́бших геро́ях;
з. пра́ва на што-не́будзь — сохрани́ть пра́во на что́-л.;
з. та́йну — сохрани́ть (сбере́чь) та́йну;
з. вастрыню́ пачу́ццяў — сохрани́ть остроту́ чувств;
з. ве́ру ў чалаве́ка — сохрани́ть ве́ру в челове́ка;
з. праду́кты — сбере́чь проду́кты;
з. сі́лы (здаро́ўе) — сбере́чь (сохрани́ть) си́лы (здоро́вье);
бу́льбу мо́жна з. у скле́пе — карто́фель мо́жно сохрани́ть в по́гребе;
2. (спрятать так, что трудно найти) запря́тать; упря́тать;
кні́гу так ~ва́ў, што не мо́жа знайсці́ — кни́гу так упря́тал (запря́тал), что не мо́жет найти́;
3. (порядок, закон) соблюсти́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
віда́ць I вводн. сл. ви́дно, ви́димо, по-ви́димому, вида́ть, наве́рно, очеви́дно; знать, поди́
віда́ць II несов.
1. (быть доступным для взора) быть ви́дным, видне́ться; свети́ться; бре́зжить, бре́зжиться;
адгэ́туль уся́ вёска в. — отсю́да всю дере́вню ви́дно;
удалечыні́ в. былі́ го́ры — вдали́ видне́лись го́ры;
праз зеляні́ну в. была́ вада́ — сквозь зе́лень свети́лась вода́;
2. безл. (можно видеть, понять) ви́дно;
3. (следовать) я́вствовать;
з гэ́тага в. — из э́того я́вствует;
◊ яно́ в. — оно́ и ви́дно;
све́ту (бе́лага) не в. — не ви́дно ни зги;
як в. — вводн. сл. как ви́дно, по-ви́димому; ника́к;
в. па́на па халя́вах — посл. ви́дно пти́цу по полёту;
ві́дам не в., слы́хам не чува́ць — погов. ви́дом не вида́ть, слы́хом не слыха́ть; не ви́дано, не слы́хано;
блі́зка в., ды далёка дыба́ць — посл. глаза́м ви́дно, да нога́м оби́дно
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сказа́ть сов. сказа́ць;
◊
к приме́ру сказа́ть напры́клад;
кста́ти сказа́ть дарэ́чы ка́жучы;
к сло́ву сказа́ть дарэ́чы ка́жучы;
шу́тка сказа́ть гэта не жа́рты, лёгка ска́заць;
кто бы мог сказа́ть хто б мог сказа́ць;
скажи́те, како́й молоде́ц! гля́ньце, які маладзе́ц!;
(да) и то сказа́ть (ды) і сапраўды́;
как сказа́ть як сказа́ць;
мо́жно сказа́ть мо́жна сказа́ць;
не́чего сказа́ть! што і каза́ць!; няма́ што і каза́ць;
по пра́вде сказа́ть па пра́ўдзе ка́жучы;
скажи́те на ми́лость, скажи́те, пожа́луйста скажы́це, калі ла́ска;
по со́вести сказа́ть шчы́ра ка́жучы;
с позволе́ния сказа́ть не пры вас ка́жучы;
сказа́ть своё сло́во сказа́ць сваё сло́ва;
сказа́ть по че́сти пра́ўду ка́жучы;
ба́бушка на́двое сказа́ла погов. ба́бка надво́е варажы́ла;
ни в ска́зке сказа́ть ни перо́м описа́ть нар.-поэт. ні ў ка́зцы сказа́ць ні пяро́м апіса́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дык
1. союз то;
калі́ так, д. я зго́дзен — е́сли так, то я согла́сен;
2. союз (в начале главного предложения при придаточном условном) так;
рабо́ту зрабі́ў, д. мо́жна і адпачыва́ць — рабо́ту сде́лал, так мо́жно и отдыха́ть;
працава́ць д. працава́ць — рабо́тать так рабо́тать;
3. частица усил. -то;
я д. і глядзе́ць у той бок не хачу́ — я и смотре́ть-то в ту сто́рону не хочу́;
абяца́ць д. абяца́лі, а не выко́нваем — обеща́ть-то обеща́ли, а не выполня́ем;
вось д. бяда́! — вот беда́-то!
4. частица усил., разг. (при указании на противопоставление, возражение) так; (с частицей ж (жа) — ещё) ведь;
яна́ д. зусі́м не змяні́лася — она́ так совсем не измени́лась;
д. вось дзе ты цяпе́р жыве́ш! — так вот где ты тепе́рь живёшь;
лі́вень д. лі́вень! — ли́вень так ли́вень!;
ну д. што ж? — ну так что же?;
д. я ж не спрача́юся! — ведь я не спо́рю!
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
полага́ться несов.
1. (надеяться) спадзява́цца (на каго, на што); (рассчитывать) разлі́чваць (на каго, на што); (доверять) давяра́ць; (доверяться) давяра́цца (каму, чаму), здава́цца (на каго, на што); (быть уверенным) быць упэ́ўненым (у кім, у чым);
полага́ться на свои́ си́лы спадзява́цца на свае́ сі́лы;
полага́ться на чью́-л. по́мощь спадзява́цца на чыю́-не́будзь дапамо́гу;
на него́ мо́жно полага́ться яму́ мо́жна давяра́ць (давяра́цца), у ім мо́жна быць упэ́ўненым, на яго́ мо́жна спадзява́цца;
2. (употребляется в 3 лице в знач. «причитается») нале́жыць;
ка́ждому полага́ется немно́го де́нег ко́жнаму нале́жыць тро́хі гро́шай;
3. (употребляется в 3 лице в знач. «приличествует»); (следует) нале́жыць; (надо) трэ́ба; (в обычае) заве́дзена; (при употреблении с отрицанием в знач. «нельзя») не́льга, нямо́жна; (в знач. «не разрешается, не дозволено») не дазваля́ецца, не дазво́лена;
так поступа́ть не полага́ется так рабі́ць нямо́жна;
взять всё, что полага́ется узя́ць усё, што трэ́ба (што нале́жыць);
здесь кури́ть не полага́ется тут куры́ць не дазваля́ецца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
па́лец в разн. знач. па́лец, род. па́льца м.;
большо́й па́лец вялі́кі па́лец;
указа́тельный па́лец указа́льны па́лец;
сре́дний па́лец сярэ́дні па́лец;
безымя́нный па́лец безыме́нны па́лец;
конта́ктный па́лец техн. канта́ктны па́лец;
◊
грози́ть кому́-л. па́льцем гразі́ць каму́-не́будзь па́льцам;
пока́зывать па́льцем пака́зваць па́льцам;
знать как свои́ пять па́льцев ве́даць, як свае́ пяць па́льцаў; (о человеке) ве́даць як аблу́пленага;
смотре́ть сквозь па́льцы глядзе́ць праз па́льцы;
па́лец о па́лец не уда́рить (па́льцем не пошевели́ть) па́лец на па́лец не пакла́сці; па́льцам не паварушы́ць; па́лкі не перакі́нуць; рук не падлажы́ць;
па́льца в рот не клади́ па́льца ў рот не кладзі́;
по па́льцам пересчита́ть мо́жно на па́льцах пералічы́ць мо́жна;
па́льцем никого́ не тро́нет па́льцам ніко́га не зачэ́піць (не кране́);
обвести́ вокру́г па́льца абве́сці вако́л (круго́м) па́льца;
вы́сосать из па́льца з па́льца вы́смактаць (вы́ссаць); з-пад кі́пця вы́калупаць;
попа́сть па́льцем в не́бо тра́піць па́льцам у не́ба;
сосчита́ть по па́льцам пералічы́ць па па́льцах.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
какI нареч. як; (в сочетании с прилагательным-сказуемым) які́;
как? як?;
как! як!;
как дела́? як спра́вы?;
как хорошо́! як до́бра!;
как све́жи ро́зы! які́я све́жыя ру́жы!;
◊
как бу́дто як бы́ццам, нібы́та, ні́бы;
как бы як бы; (для выражения сравнения) як бы́ццам, нібы́та, ні́бы;
как бы не… як бы не…;
как бы не так! (как не так!) чаму́ не!, а як жа!, чаму́ не так;
как бы ни… як бы ні…; (перед прил.) які́ б ні…, яка́я б ні…, яко́е б ні…, які́я б ні…;
как бы то ни́ было як бы там ні было́;
как-ника́к як-нія́к;
как есть все усе́ чы́ста;
как знать? хто ве́дае?;
как же як жа; (в ответ на вопрос) а як жа;
как же так як жа так;
как ни есть як-нія́к;
как мо́жно бо́льше як мага́ больш, як найбо́льш;
как нельзя́ лу́чше як мага́ лепш, як найле́пш;
как раз якра́з; (сразу) адра́зу; (мигом) як ба́чыш;
как ско́ро уст. як то́лькі; (для выражения условности) калі́ то́лькі;
ме́жду тем как між тым як;
как ни на есть як-не́будзь.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)