Verbum

ды¹, злуч.

1. спалучальны. Ужыв. для сувязі аднародных членаў сказа і цэлых сказаў; адпавядае па знач. злучніку «і».

Дзень ды ноч.

Журботна гудзелі правады ды стукалі вароты.

2. далучальны. Далучае сказы і члены сказа, якія дапаўняюць, развіваюць ці паясняюць раней выказаную думку.

Пайшоў снег, ды яшчэ які снег.

3. супраціўны. Ужыв. для далучэння сказаў або асобных членаў сказа са знач. супрацьпастаўлення; блізкі па знач. да злучнікаў «але», «аднак».

Людзі паміралі, ды не спынялі барацьбы.

пяча́ць, -і, мн. -і, -ей, ж.

1. Прылада з наразнымі знакамі для адціскання іх на чым-н. (на паперы, воску, сургучы), а таксама сам адбітак гэтых знакаў, які служыць звычайна для сведчання чаго-н.

Сургучная п.

Прылажыць п. да паперы.

За сямю пячацямі (перан.: пра што-н. зусім недаступнае). П. маўчання (перан.: пра забарону гаварыць, пра маўклівасць; кніжн.).

2. перан., чаго. Знак, след, адбітак чаго-н. (высок.).

П. спакою.

П. гора на твары.

каза́, -ы́, мн. ко́зы і (з ліч. 2, 3, 4) казы́, коз, ж.

1. Невялікая парнакапытная жвачная жывёліна (свойская, дзікая) сямейства пустарогіх; самка казла.

Даіць казу.

2. Двухметровая драўляная мерка ў форме разнятага цыркуля для абмервання зямельных участкаў (разм.).

3. Заплечныя насілкі для пераносу цэглы на будоўлі (уст.).

4. Беларускі калядны абрад.

|| памянш. ко́зачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж. (да 1 знач.).

|| прым. казі́ны, -ая, -ае (да 1 знач.).

Казінае малако.

кармі́цца, кармлю́ся, ко́рмішся, ко́рміцца; незак.

1. Есці, атрымліваць корм; насычацца.

Коні кормяцца на лугах.

2. чым і без дап. Мець за сродак для пражыцця; харчавацца.

Чапля корміцца рыбай.

К. сваёй працай.

3. чым, з чаго, на што. Здабываць сродкі для існавання, пражыцця.

К. паляваннем.

|| зак. пакармі́цца, -кармлю́ся, -ко́рмішся, -ко́рміцца (да 1 знач.) і пракармі́цца, -кармлю́ся, -ко́рмішся, -ко́рміцца (да 3 знач.); наз. прако́рм, -у, м. (да 3 знач.) і пракармле́нне, -я, н. (да 3 знач.).

пісьмо́, -а́, мн. пісьмы і (з ліч. 2, 3, 4) пісьмы́, -сем і -сьмаў, н.

1. Напісаны тэкст, які пасылаецца для паведамлення чаго-н. каму-н.

Напісаць п.

Заказное п.

2. толькі адз. Уменне пісаць.

Вучыцца пісьму.

3. толькі адз. Сістэма графічных знакаў для перадачы, занатавання размовы.

Кірыліцкае п.

4. толькі адз. Стыль, манера мастацкага адлюстравання.

Рэалістычнае п.

|| памянш. пісямцо́, -а́, мн. -ы́, -о́ў, н. і пісямко́, -а́, мн. -і́, -о́ў, н. (да 1 знач.).

ручны́, -а́я, -о́е.

1. гл. рука.

2. Прызначаны, прыстасаваны для рук.

Р. гадзіннік (наручны). Р. багаж (які можна везці пры сабе).

3. Які робіцца рукамі; які прыводзіцца ў дзеянне рукамі.

Ручная вышыўка.

Ручная граната (для кідання рукой). Р. набор (друкарскі).

4. Пра работу, падлікі: не аўтаматычны (спец.).

Ручныя вылічэнні.

5. Пра звера, птушку: прыручаны, які прывык да чалавека.

Ручная вавёрка.

Р. арол.

○

Ручны продаж —

1) гандаль з рук;

2) у аптэцы: продаж без рэцэптаў.

рыча́г, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.

1. Устройства, якое мае пункт апоры і служыць для ўраўнаважвання болынай сілы пры дапамозе меншай, а таксама для выканання якой-н. работы.

Падважыць груз рычагом.

Р. скорасці.

Рычагі кіравання (таксама перан.).

2. перан. Сродак, якім можна паўздзейнічаць на каго-, што-н., прывесці каго-, што-н. у рух.

Пісьменнасць — р. культуры.

|| памянш. рычажо́к, -жка́, мн. -жкі́, -жко́ў, м. (да 1 знач.).

|| прым. рыча́жны, -ая, -ае (да 1 знач.).

Р. механізм.

спі́ца, -ы, мн. -ы, спіц, ж.

1. Адзін з драўляных або металічных стрыжняў, які злучае калодку кола з вобадам.

У коле не хапае многа спіц.

2. Драўляны або металічны стрыжань рознага прызначэння.

3. Плоскае выгнутае шыла для пляцення лапцей.

4. Тонкі драцяны стрыжань для вязання.

◊

Апошняя спіца ў калясніцы (разм.) —

1) чалавек, які адыгрывае нязначную ролю ў жыцці, грамадстве, у якой-н. справе;

2) тое, што не мае вялікага значэння.

|| прым. спі́цавы, -ая, -ае.

су́мка, -і, ДМ -мцы, мн. -і, -мак, ж.

1. Выраб са скуры, тканіны і пад., прызначаны для нашэння чаго-н.; торба.

Прадуктовая с.

С. для гародніны.

2. У некаторых жывёл: поласць, складка скуры на жываце мацеры, дзе даношваецца і развіваецца дзіцяня.

С. кенгуру.

3. У анатоміі: орган, які мае выгляд полага мяшэчка са злучальнай тканкі (спец.).

Сардэчная с.

|| памянш. су́мачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак (да 1 знач.).

|| прым. су́мачны, -ая, -ае.