даара́ць сов., в разн. знач. допаха́ть;
д. заго́н — допаха́ть заго́н;
д. да паўдня́ — допаха́ть до полу́дня;
д. да кана́вы — допаха́ть до кана́вы
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вадапо́й, ‑ю, м.
1. Месца на рацэ, возеры, дзе пояць жывёлу, куды прыходзяць піць звяры. А з гушчару сцежкаю глухою Падыходзіць нехта к вадапою. Бялевіч.
2. Паенне жывёлы вадою. Надыходзіла паўдня. Час быў гнаць каровы на вадапой... Чарот. Даяркі спяшаліся на фермы, конюхі выводзілі на вадапой коней. Краўчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дабаранава́ць, ‑ную, ‑нуеш, ‑нуе; зак.
1. што і без дап. Закончыць баранаванне; забаранаваць увесь які‑н. зямельны ўчастак. — Бедная дзяўчынка, — з горыччу прашаптаў Жастоўскі. — Не дабаранавала сваю палоску... Кулакоўскі. // Забаранаваць да якога‑н. месца. Дабаранаваць да лесу.
2. Прапрацаваць на баранаванні да якога‑н. часу. Дабаранаваў да паўдня.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыхава́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Часова або трохі, няпоўнасцю схавацца; стаіцца. — Ой, а тады якраз дождж паўдня ліў, дык я і падумала была, што можа гэта ты дзе ў дарозе ад дажджу прыхавалася. Чорны. Непадалёку была нівінка, відаць, жанчына мела намер прыхавацца там сама і ўратаваць каня ў выпадку налёту. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прагуля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е; -я́ны; зак.
1. Правесці некаторы час у гулянні (у 1—3, 5 і 7 знач.)
П. гадзіну на свежым паветры.
Паўдня прагулялі ў шашкі.
2. што. З-за гульні прапусціць што-н., пазбавіцца чаго-н. (разм.).
П. вячэру.
3. што і без дап. Не з’явіцца на работу, зрабіць прагул.
П. заняткі.
4. што. Патраціць на гулянне, п’янства (разм.).
П. многа грошай.
5. каго-што. Пацярпець паражэнне ў гульні або прайграць каго-, што-н.
П. шахматную партыю.
|| незак. прагу́льваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
паўднёўка, ‑і, ДМ ‑нёўцы; Р мн. ‑нёвак; ж.
Разм. Тое, што і паўдня 1. У самую гарачую пару работы Мацвей раптам мог знікнуць і, забыўшыся пра ўсё, прагуляць дзе-небудзь цэлую паўднёўку. Лобан. — Двух цесляроў брыгадзір паставіў бы, і яны зрабілі б усё гэта за адзін дзень, а то нават за паўднёўку. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дакасі́ць сов., в разн. знач. докоси́ть;
д. уча́стак — докоси́ть уча́сток;
не ~сі́ў і да паўдня́ — не докоси́л и до полу́дня;
д. да кана́вы — докоси́ть до кана́вы
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нагрэ́цца, ‑грэюся, ‑грэешся, ‑грэецца; зак.
Стаць, зрабіцца цёплым ці гарачым. Ужо хутка паўдня, а зямля яшчэ зусім не нагрэлася. Ваданосаў. За дзень вада была нагрэлася, і Язэпу здалося, што ніколі ў жыцці ён не мыўся з такой асалодай, як цяпер. Асіпенка. // Дасягнуць высокай тэмпературы, напаліцца. Да чырвані нагрэлася пліта. Гроднеў. // Разм. Сагрэцца. Каб нагрэцца, [Папас] пачаў хадзіць па пакоі. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
таўкатня́, ‑і, ж.
Разм.
1. Хаатычны рух, цісканіна ў натоўпе. А сёння субота, недзе там, у РДК, — танцы, таўкатня падлеткаў каля ўвахода, шыпенне пласцінкі ў рупар. Адамчык. А мне ля касы ў зале вузенькай, Дзе сумятня і таўкатня, Аматары класічнай музыкі Бакі камячылі паўдня. Макаль.
2. Хатнія клопаты; мітусня, сумятня. Волечка займалася дробнай хатняй таўкатнёй. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыгрэ́ць сов., прям., перен. пригре́ть;
пад паўдня́ ~рэ́ла со́нца — к полу́дню пригре́ло со́лнце;
п. сірату́ — пригре́ть сироту́;
◊ п. змяю́ на (сваі́х) грудзя́х — пригре́ть змею́ на (свое́й) груди́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)